Wittgenstein: Lengoaiaren Filosofia eta Logika

Wittgensteinen pentsamenduari sarrera: Logosen hausturak

Logosaren hiru adierak antzinako Grezian

Antzinako Grezian, logosek hiru adiera zituen: kosmos, kosmosaren pentsamendua eta lengoaia (pentsamenduaren adierazpena). Hau da, mundua, pentsamendua eta hitza.

Logosaren lehen haustura (XVII. mendea)

Modernitatearekin batera (XVII. mendean), logosaren batasun hori hautsi zen. Zergatik islatu behar du pentsamenduak mundua? Ezagupenaren posibilitatea izan zen erantzuna. Hortik aurrera, kontzientzia izate dena ezagutzen duen subjektu gisa ulertuko da.

Logosaren bigarren haustura (XX. mendea)

XX. mendean, logosaren bigarren haustura gertatu zen. Problematika honakoa da: ea gure hitzek pentsamendua (eta, beraz, mundua) adierazten duten. Subjektua lehenago existitzen ziren egitura linguistikoetan harrapatuta dago. Gizakiak ez du lengoaia hitz egiten; aitzitik, lengoaiak gizakiaren bidez hitz egiten du. Kontzientziaren filosofiak lengoaiaren filosofiari (philosophy of language) utzi zion lekua.

Filosofiaren bira linguistikoa

Filosofiaren bira linguistikoak bi une nagusi izan zituen:

Formalismoa (1900-1930)

Positibismo logikoak hizkuntza ideal eta perfektuaren bilaketa egin zuen, baina porrot egin zuen. Bertrand Russell (atomismo logikoaren bultzatzailea) izan zen Wittgenstein gaztearen maisua. Lehen Wittgenstein honek Vienako zirkuluaren filosofia logikoan eragin handia izan zuen.

Antiformalismoa (1930etik aurrera)

Filosofia analitikoak hizkuntza arruntaren erabileren analisia proposatu zuen. Hizkuntz jokoak eta Oxford-Cambridge mugimendua dira korronte honen adierazgarri. Bigarren Wittgensteinek, "Ikerkuntza filosofikoak" lanean, ildo hau jarraitu zuen.

Bi une hauek Wittgensteinen bi garaiak dira, eta mugimendu analitikoaren edo filosofia analitikoaren bi uneak ere badira. Wittgensteinen lanek bi etapa hauetan izan zuten eragin zuzena.

Positibismo logikoaren ardatzak

Positibismo logikoak enpirismo erradikala eta lengoaia ditu oinarri. Mundua enpirikoki ezagutu daiteke, eta lengoaia munduaren adierazpena da. Vienako zirkuluarekin identifikatu ohi da. Beste mugimendu garrantzitsu bat atomismo logikoa da (Bertrand Russell), positibismo logikoaren barruan kokatzen dena. Wittgensteinek atomismo logikoaren ideiak bereganatu zituen.

Azpimarratu beharreko ideiak

• Filosofia ez da XX. mendeko filosofia bakarra izan.
• Pentsamenduak eragin linguistikoaren eragina jaso du.
• Zientziaren filosofiaren garapena Vienako zirkulutik abiatu zen.
• Beste joera batzuk ere egon ziren, hala nola bitalistak, fenomenologoak eta existentzialistak.

1. Wittgenstein: Munduaren ezagutza enpirikoa eta lengoaia

Wittgensteinen arabera, mundua enpirikoki ezagutzen da, hizkuntzaren bidez. Lengoaia munduaren adierazpen naturala da, baina anbiguoa da. Mundua zuzenki adierazteko, lengoaia garbi eta logikoki perfektua behar da.

Errealitateari buruzko teoria logikoa: Atomismoa

Unibertsoa atomo edo elementu multzo independentez osatuta dago. Erreala dena objektu bakoitzetik kanpo dago (errealismoa). Errealitatea ezagutzeko, osagai sinpleetan deskonposatu behar da, azken elementuak (atomoak) ezagutzeko logikaz baliatuz. Errealitateak egitura logiko-matematikoa du. Lengoaiaren bidez, errealitatearen egitura logiko berdina (isomorfismoa) atzeman daiteke. Logikaren bidez, lengoaia perfektua eraiki daiteke. Errealitatearen egitura ulertzeko, analisi logikoa ezinbestekoa da. Errealitatearen egitura → errealitatea → mundua → gertakariak → gauzak → atomoak.

Lehenengo Wittgensteinaren egitasmoa: Lengoaiaren mugak aztertu

Lehenengo Wittgensteinaren helburua lengoaiaren mugak aztertzea zen, esan daitekeena eta ezin esan daitekeena banatuz. Lengoaiaren mugak aztertzean, arazo linguistikoak gainditu nahi zituen. Arazo gehienak lengoaiaren tranpak dira. Arazo filosofiko, etiko eta linguistiko gehienak zehaztasun faltagatik sortzen dira (anbiguotasuna). Horregatik, logikoki perfektua den lengoaia eraiki behar da.

Filosofiaren xede praktikoa

Filosofiaren xedea ezin da teorikoa izan, praktikoa baizik. Filosofia ekintza analitiko gisa ulertu behar da. Lengoaia formalizatu eta zehatza eraiki nahi zuen, logikaren bidez. Lengoaiaren batasuna eta zehaztasuna lortu nahi zituen. Hitz bakoitzari esanahi zehatza eman behar zitzaion, zientzietarako lengoaia zehatza lortzeko.

Atomismo logikoa

Atomismo logikoa Russellek eta Wittgensteinek garatutako errealitateari buruzko teoria da. Unibertsoko objektu bakoitza independentea da. Errealitatea ezagutzeko, osagai sinpleetan deskonposatu behar da, azken elementuak ("atomoak") ezagutzeko logikaz baliatuz.

Hizkuntz jokoak

Bigarren Wittgensteinek garatutako teoria da, lengoaiaren erabilera anitza defendatzen duena. Hizkuntz jokoak testuinguru desberdinetan lengoaia nola erabiltzen den adierazten dute, eta bizitzeko erak errepresentatzen dituzte. Erabilpen partikularra arauetan oinarritzen da, eta arau horiek erabilerarekin ikasten dira.

Erlatibismo linguistikoa

Bigarren Wittgensteinek proposatutako teoria da. Lengoaia testuinguruaren arabera zatitzen da, hau da, esanahiak erlatiboak dira, eta egoeraren araberakoak. Beraz, hitzek esanahi desberdinak izango dituzte testuinguru desberdinen arabera.