Weimarko Errepublika eta Alemania Naziaren Gorakada

Weimarko Errepublika

1. zatia: Krisia eta Konstituzioa (1919-1923)

1919ko urtarrilean, sortu berria zen Errepublikak espartakisten altxamendu komunista zapaldu zuen. Ondoren, Weimarren Biltzar Konstituziogilea bildu eta errepublika federala ezarri zen, Ebert presidentearekin. Hiru alderdi moderatuek osatu zuten gobernua eta Versaillesko Itun umiliagarria sinatu zuten. 1922-1923 bitartean hiperinflazioak ekonomia hondoratu eta politika erradikalizatu zuen, demokraziaren babesa ahulduz.

2. zatia: Egonkortasun Aldi Laburra (1924-1929)

1924tik 1929ra, Dawes Planari esker, ekonomia hobetu zen Lehen Mundu Gerrako garaileen laguntzarekin.

Diktadura Nazia eta Hirugarren Reicharen Sorrera (1933-1934)

Hitlerrek boterea azkar lortu zuen. 1933ko otsailetik 1934ko abuztura, estatu totalitarioa ezarri zuen. Reichstaga desegin eta hauteskundeak deitu zituen. Hauteskunde kanpaina bortitza izan zen, SA eta SS erakunde paramilitarrek ezkerreko alderdiak jazartzen zituzten bitartean. Reichstageko sutearen ondoren, konstituzioko eskubideak bertan behera utzi eta komunistak kanporatu zituzten. 1933ko martxoko hauteskundeetan, naziek ez zuten gehiengo absolutua lortu, baina alderdi eskuindarren babesarekin, Hitler diktadore bihurtu zen. Alderdi guztiak desagerrarazi eta "estatu berria" eraiki zuen. Labana luzeen gauean (1934ko ekainaren 30ean), SAko buruzagiak eta beste aurkariak hil zituen. Hindenburg hil ondoren, Hitlerrek kantzilertza eta presidentzia batu zituen, armada eta polizia bere menpe jarriz. SS eta Gestapok, Himmlerren agindupean, Hirugarren Reicheko politika bermatu zuten.

Doktrinatzea eta Propaganda Nazia

Erregimen naziak doktrinatze eta kontrol ideologikoa ezarri zuen hezkuntza eta gazte erakundeak erabiliz. Hitlerren Gazteak elkartean sartu behar zuten hamar urtetik aurrera. Hezkuntza zorrotz kontrolatu eta irakasleak Irakasle Nazien Elkartean sartzera behartu zituzten. Adierazpen askatasuna deuseztatu eta zentsura ezarri zuten. Goebbelsek Hirugarren Reicheko hezkuntzaren ardura izan zuen 1933tik aurrera.

Autarkia eta Berrarmatzea (1934-1939)

Gobernu naziak ekonomian esku hartu zuen, langileak Alemaniako Lanaren Frontean sartzera behartuz. 1934-1936 bitartean, langabezia murriztu eta kanpo-merkataritza sustatu zuten. 1936tik aurrera, lau urteko planaren bidez, autarkia eta berrarmatzea bultzatu zituzten Goering buru zela. Ekoizpenak gora egin zuen, baina lehengai eta elikagai beharra zuten. Alemaniaren bizi-espazioa hedatzeko gerrara jo nahi zuten. Erdi-mailako klaseak eta nekazariak erregimenaren euskarri bihurtu ziren. Politika ekonomikoari eusteko, Alemania gerrara jo behar izan zuen.