Tordesillasko ituna amerika aurkikuntza

• Azaldu nola europarrek ezagutzen zuten mundua aro modernoan.

Europarrek mundua ezagutza mugatua zuten; Europa mendebaldeko muturretik zein Afrikako Magrebatik hasi eta Asia ekialdeko lurraldeetarainokoa (Txina, Korea eta Japonia).

• Zeintzuk ziren garai hartako nabigaziorako aurrerapenak?

• Iparrorratza: Itsasertza bistan izan gabe nabigatu ahal izan zuten.

• Astrolabioa eta koadantrea: Latitudea kalkulatu zen.

• Labainderak eta harea-erlojuak: Itsasontziaren nabigazio-abiadura neurtzen lagundu zuten.

• Nola ziren Portugaldarrek egindako lehenengo bidaiak. Azaldu.

• Pixkanaka egin zuten aurrera.

• Ceuta konkistatu ondoren, Madeirako uharteak eta Azoreetakok aurkitu zituzten.

• Diego Caok Kongo ibaiaren bokalea aurkitu zuen eta Bartoloemu Dias Afrikaren hego muturreko Esperantza Oneko lurmuturrera iritsi zen.

• Indiako bidea.Nork proposatu zuen? Zer gertatu zen azkenean? Azaldu.

• Kristobal Kolon Lisboara joan zen Portugalgo  erregeari ozeano Atlantikoan barna Asiara iristeko bide berri bat proposatzera, erregeak Koloen proposamena atzera bota zuen.

• Vasco de Gamak zuzendutako flota bat irten zen Lisboatik; hamar hilabetetan iritsi zen.

• Pedro Álavares Cabralek Brasil aurkitu zuen, Indiara egin zuen bidaia batean Afrikatik gehiegi urrundu zen.

• Amerikaren aurkikuntza. Azaldu Gaztelaren esplorazioa.

• Kristobal Kolon ziur zegoen lurra esferikoa zela eta mendebalderantz bidaiatuz Asiara iristea posiblea zela uste zuen.

• Kolon Gaztelara abiatu zen Portugalen ukoaren ondoren; azkenean Errege-erregina Katolikoek eginkizuna finantziatzea erabaki zuten.

• Lurrik ikusi gabe hainbat aste pasa ondoren, kostaldera iritsi zen. Kolonek San Salvador izena jarri zion uharteari.

• Kristobal kolonek Asiara iritsi zela uste zuen, han hil zen; baina Ameriko Vespuzio nabigatzaile italiarrak frogatu zuen, Kolonek ibilitako lur haiek beste kontinente batekoak zirela: XVI mendearen hasieran Amerika izena jarri zioten.

• Nola egin zen munduaren banaketa? Zergatik?

• Gaztela eta Portugalen lehia zela eta errege-erregina katolikoek aitasantuarengana jo zuten bera erabakitzeko aurkitzen ari ziren lurren gaineko eskubideez.

• Azkenean, Gaztela eta Portugalek Todesillako ituna zinatu zuten; meridiano bat egitea erabaki zen.

• Aurkikuntzen ondorioz itsasoz haraindiko bi inperio sortu ziren, Espainiarena eta Portugalena.

• Azaldu nola gertatu zen lehenengo itzulia munduari eta protagonistak nortzuk ziren.

• Kolonen bidaiei esker esplorazio bidaiak egitea erraztu ziren.

• 1519an Fernando Magallanesek zuzendutako espedizio bat irten zen Sevillatik.

• Magallanes marinel portugaldarra zen eta haren asmoa oseano Atlantikoaren eta Barearen artean pasabide bat aurkitzea zen, Moluketara iristeko.

• Magallanes hil egin zen eta Juan Sebastian Elkanok haren kontramisuak ordezkatu zuen espedizioaren zuzendaritzan.

• Moluketara iritsi eta 1522an Espainiara itzuli zen, Afrika ertzetik.

• Juan Sebastian Elkanok Mundiari lehenengo itzulia egin zuen eta Lurra esferikoa zela frogatu zuen.

8. Zeintzuk ziren aro modernoko tresna ekonomiko berriak? Azaldu

• Bai Amerikaren aurkikuntzaren ondorioz eta Afrika ertzetik Asiara iristeko bide berrien ondorioz, merkataritza eginkizunek kapital inbertsio handiak behar zituzten.

• Merkataritza konpainietan biltzen ziren irabazi zen galerak banatzeko.

• Bankariek kredituak eman zizkieten merkatariei eta etxe zein kanbio letren erabilera hedatu zen.

• Bamku jarduera gero eta garrantzitsuagoa zen eta horri eskerrak zenbait familia nabarmentzen hasi ziren.

• Azaldu Euskaldunak Amerikaren konkistan egindako hiru faseak.

• Esplorazio handien fasea: Kristobal kolonen aurkikuntzaren osteko lehenbiziko hiru hamarkadak hartzen ditu.

• Lurralde gehienen aurkikuntza egin zen eta ez zen eremu handirik konkistatu.

• Konkistaren etapa horretan Juan Sebastian Elkano parte hartu zuen.

• Konkista handien etapa: Beste hiru hamarkada iraundu zuen eta Amerikako inperio handiak konkistatu ziren.

• Peru konkistatu ondoren: Kolonizazio prozesuaren hirugarren fasea hasi zen.

• Esploratzaileen eta espedizioen kopuruak gora egin zuen, bigarren faseko konkisten ondorioz eta gutxi ezagutzen zituzten herrialdeak esploratzen jarraitu zuten.