Tenperatura decinizioa
Enviado por Chuletator online y clasificado en Geología
Escrito el en 
vasco con un tamaño de 8,59 KB
1Orain dela 14.000 milioi urte inguru, unibertsoaren osagai guztiak tenperatura eta dentsitate oso-050 handitan kontzentratuta zeuden. Egoera erabat desegonkorra zenez, deskonpresio leherkorra gertatu omen zen. Hala, unibertsoa hedatzen hasi zen, eta gaur egun ere hala jarraitzen du.
2
Tenperatura eta dentsitatea jaisten hasi, eta energia materia bihurtu zen. Partikula subatomikoak agertu ziren; gero, partikulak elkarrekin konbinatu, eta lehenengo hidrogeno eta helio atomoak sortu ziren. Gutxi gorabehera 500 milioi urte geroago, materiaren grabitazio erakarpenaren bidez, errotazioan zeuden gas esferak sortu ziren, baina, indar zentrifugoaren eraginez, lautu, eta disko forma hartu zuten.
3
Disko formako hodei haiek eratu zituzten lehen galaxiak, eta, galaxiekin batera, nebulosak, izarrak eta planetak. Esne Bidea-gure eguzki sistema hartzen duen galaxia-duela 8.000 milioi urte inguru hasi zen eratzen.
4
3.000 milioi urte geroago, Esne Bidearen. Kanpoaldean gas eta hauts kosmikoa kontzentratzen hasi zen, partikulen arteko talken eta grabitazio erakarpenaren eraginez. Materia gehiena erdialdean bilduz joan zen eta, hala, gero eta dentsitate etal tenperatura handiagoak zituen esfera bat sortul zen: protoeguzkia, gero Eguzkia izango zena.
5
Protoeguzkiaren inguruan, disko birakari bat osatuz joan zen, non planetesimalak (hauts kosmikoarent agregazioak) handitu egin ziren, materia gehituz zihoalako, talkaren ondoriozko akrezio deritzon prozesuaren bidez. Planetesimalen arteko erakarpenak asteroide gero eta handiagoak sortu zituen. Hala, asteroideak planeta eta satelite bihurtu ziren.
6
Jatorrizko planetek hazten jarraitu zuten, akrezioaren bidez: bere orbitako planetesimalak atxiki, eta bere materiarekin fusionatzen zituen. Talkek eta Eguzkiarekiko distantziak baldintzatu zuten planeta bakoitzeko tenperatura eta geroan zer izango zen, harritsua edo gaseosoa. Eguzkitik gertuen daudenak materia dentsoenaz osatuta daude eta harritsuak dira; urrutien daudenak, berriz, gaseosoak dira.
7
Lurra hirugarren planeta Eguzkitik zen hasita. Duela 4.600 milioi urte inguru zuen fusio egoera dela eta, elementu pisutsuenak esferaren erdialdean kokatu ziren, eta nukleoa osatu zuten. Nukleo gainean, dentsitate txikiagoko materialak jarri ziren, eta horiek mantua eratu zuten; material arinenak, berriz, gainazalean geratu ziren eta azal solido bat osatu zuten. Hasiera-hasieran izandako jarduera bolkanikoaren eraginez, ur lurruna eta beste gas batzuk kantitate handian askatu ziren; horrela sortu ziren atmosfera eta hidrosfera.
8
Lurrak satelite bat du, Ilargia. Hura nola sortu zen azaltzeko, zenbait hipotesi planteatu dira: • Beste leku batean sortutako asteroide bat atxiki izana grabitazio indarraren bidez.
• Lurraren mantua bereizi izana, asteroide baten eta Lurraren beraren arteko talka baten ondorioz, artean Lurraren azala solidotu gabe zegoela. • Lurraren inguruan orbitatzen zuten partikulen akrezioa gertatu izana.
Lurraren historia, gizakiaren gogoan
xvi. Mendearen amaieran eta xix. Mende osoan geologian eta paleontologian egin ziren aurrerakuntzei esker, pentsamendu joera zorrotzagoak eta objektiboagoak sortu ziren. Hona hemen nagusiak:
Katastrofismoa
Lurraren historia ondoz ondoko zenbait kataklismo handiren eta gogorren segida bat da. Kataklismo horien ondorioz sortu ziren mendikateak, gertatu ziren aldaketak itsas mailan eta desagertu ziren izaki bizidunak
Uniformismoa
Gertaera edo prozesu geologikoak uniformeak direla, hau da, etenik gabeak, geldoak eta atzematen oso zailak. Horrenbestez, Lurraren historian ez da egon aldaketa bat-batekorik, ezta bortitzik ere.
Aktualismoa Garai bateko gertaera geologikoak gaur egun gertatzen diren bezalaxe gertatu ziren. Horregatik, oraingo gertaerak balia daitezke iragana berregiteko eta etorkizuneko gertaerak aurreikusteko.
Neokatastrofismoa
Gaur egun gertatzen diren prozesuak iraganean ere gertatu ziren, baina beste erritmo batean. Prozesu geldoak eta etengabeak. Aldaketa azkar eta bat-batekoekin txandakatu omen ziren.
1Orain dela 14.000 milioi urte inguru, unibertsoaren osagai guztiak tenperatura eta dentsitate oso-050 handitan kontzentratuta zeuden. Egoera erabat desegonkorra zenez, deskonpresio leherkorra gertatu omen zen. Hala, unibertsoa hedatzen hasi zen, eta gaur egun ere hala jarraitzen du.
2
Tenperatura eta dentsitatea jaisten hasi, eta energia materia bihurtu zen. Partikula subatomikoak agertu ziren; gero, partikulak elkarrekin konbinatu, eta lehenengo hidrogeno eta helio atomoak sortu ziren. Gutxi gorabehera 500 milioi urte geroago, materiaren grabitazio erakarpenaren bidez, errotazioan zeuden gas esferak sortu ziren, baina, indar zentrifugoaren eraginez, lautu, eta disko forma hartu zuten.
3
Disko formako hodei haiek eratu zituzten lehen galaxiak, eta, galaxiekin batera, nebulosak, izarrak eta planetak. Esne Bidea-gure eguzki sistema hartzen duen galaxia-duela 8.000 milioi urte inguru hasi zen eratzen.
4
3.000 milioi urte geroago, Esne Bidearen. Kanpoaldean gas eta hauts kosmikoa kontzentratzen hasi zen, partikulen arteko talken eta grabitazio erakarpenaren eraginez. Materia gehiena erdialdean bilduz joan zen eta, hala, gero eta dentsitate etal tenperatura handiagoak zituen esfera bat sortul zen: protoeguzkia, gero Eguzkia izango zena.
5
Protoeguzkiaren inguruan, disko birakari bat osatuz joan zen, non planetesimalak (hauts kosmikoarent agregazioak) handitu egin ziren, materia gehituz zihoalako, talkaren ondoriozko akrezio deritzon prozesuaren bidez. Planetesimalen arteko erakarpenak asteroide gero eta handiagoak sortu zituen. Hala, asteroideak planeta eta satelite bihurtu ziren.
6
Jatorrizko planetek hazten jarraitu zuten, akrezioaren bidez: bere orbitako planetesimalak atxiki, eta bere materiarekin fusionatzen zituen. Talkek eta Eguzkiarekiko distantziak baldintzatu zuten planeta bakoitzeko tenperatura eta geroan zer izango zen, harritsua edo gaseosoa. Eguzkitik gertuen daudenak materia dentsoenaz osatuta daude eta harritsuak dira; urrutien daudenak, berriz, gaseosoak dira.
7
Lurra hirugarren planeta Eguzkitik zen hasita. Duela 4.600 milioi urte inguru zuen fusio egoera dela eta, elementu pisutsuenak esferaren erdialdean kokatu ziren, eta nukleoa osatu zuten. Nukleo gainean, dentsitate txikiagoko materialak jarri ziren, eta horiek mantua eratu zuten; material arinenak, berriz, gainazalean geratu ziren eta azal solido bat osatu zuten. Hasiera-hasieran izandako jarduera bolkanikoaren eraginez, ur lurruna eta beste gas batzuk kantitate handian askatu ziren; horrela sortu ziren atmosfera eta hidrosfera.
8
Lurrak satelite bat du, Ilargia. Hura nola sortu zen azaltzeko, zenbait hipotesi planteatu dira: • Beste leku batean sortutako asteroide bat atxiki izana grabitazio indarraren bidez.
• Lurraren mantua bereizi izana, asteroide baten eta Lurraren beraren arteko talka baten ondorioz, artean Lurraren azala solidotu gabe zegoela. • Lurraren inguruan orbitatzen zuten partikulen akrezioa gertatu izana.
Lurraren historia, gizakiaren gogoan
xvi. Mendearen amaieran eta xix. Mende osoan geologian eta paleontologian egin ziren aurrerakuntzei esker, pentsamendu joera zorrotzagoak eta objektiboagoak sortu ziren. Hona hemen nagusiak:
Katastrofismoa
Lurraren historia ondoz ondoko zenbait kataklismo handiren eta gogorren segida bat da. Kataklismo horien ondorioz sortu ziren mendikateak, gertatu ziren aldaketak itsas mailan eta desagertu ziren izaki bizidunak
Uniformismoa
Gertaera edo prozesu geologikoak uniformeak direla, hau da, etenik gabeak, geldoak eta atzematen oso zailak. Horrenbestez, Lurraren historian ez da egon aldaketa bat-batekorik, ezta bortitzik ere.
Aktualismoa Garai bateko gertaera geologikoak gaur egun gertatzen diren bezalaxe gertatu ziren. Horregatik, oraingo gertaerak balia daitezke iragana berregiteko eta etorkizuneko gertaerak aurreikusteko.
Neokatastrofismoa
Gaur egun gertatzen diren prozesuak iraganean ere gertatu ziren, baina beste erritmo batean. Prozesu geldoak eta etengabeak. Aldaketa azkar eta bat-batekoekin txandakatu omen ziren.