Platonen Filosofia: Mundu Ideala eta Sentigarria

Pentsamendua 0: Platonen Pentsamenduaren Oinarriak

Platonen pentsamendua bi gune tematikotatik dator: natura (Presokratikoak) eta gizakia-gizartea (Sofistak, Sokrates). Platon bere aurrekoen pentsamenduan oinarritzen da eta sistema filosofiko orokorraren egituratzailea da. Platonen helburu nagusia hiritarren zoriona bermatuko duen gizarte antolakuntza berria sortzea da.

Platonengan eragina duten aurrekoak:

• Parmenides: Errealitatearekiko ikusmoldea. Benetan erreala dena nahasterik gabeko izakia da.
• Pitagorikoak: Errealitatearen oinarri ideala zenbakia unitatea da. Benetako errealitatea ez da materiala.
• Anaxagoras: Lehen printzipioarekiko ikusmoldea, adimen ordenatzailearen beharra.
• Sokrates: Jakituriarekiko ikusmoldea. Egiaren ezagutza absolutua posible da.

Platonen abiapuntua Presokratikoek izakia eta kosmosaren izaerari buruz emaniko emaitza bateraezinak gainditzea da. Parmenidesek izakiaren batasun geldikorra eta Heraklitok izakiaren batasun tentsionala eta aldakortasuna defendatzen zituzten. Platonek bi aukera hauen hutsegitea bi munduren beharrean kokatzen du.

Pentsamendua 1: Errealitatearen Arazoa: Dualismo Ontologikoa

Bi Munduen Teoria:

• Mundu Adigarria: Sentipenez gaindikoa, ideien mundua. Esentziez osaturiko mundua, perfektuak eta materiarik gabeak.
• Mundu Sentigarria: Sentipenezkoa, gauzen mundua.

Mundu Adigarriko Ideien Hierarkia:

1. Ongiaren ideia gorena.
2. Edertasuna, Batasuna, Izakia, Justizia.
3. Aurkakotasun ideiak.
4. Zenbakien ideiak.
5. Izaki materialen ideiak.

Pentsamendua 2: Mundu Sentigarria

Natura. Izaki konkretuen mundua da, gauzen mundua. Ezaugarriak: nagusia, sentigarritasuna da. Materiala da. Perfekziorik gabea. Izaki nahiz hutsune nahastea. Itzala ez garbia zakarra. Izaki sentigarriez, gauzez osatua: ideien itxura kopia imitazioa besterik ez dira.

Mundu Sentigarriko Gauzen Hierarkia:

1. Arima kosmikoa.
2. Astroak.
3. Gizakiak.
4. Animaliak.
5. Landareak.
6. Bizigabeak.
7. Espazio hutsa.

Ongia, eguzkiaren analogia da. Ongia, mundu adigarriko eguzkia da.

Pentsamendua 3: Ezagutzaren Arazoa: Dualismo Gnoseologikoa

Platon ziur dago egia absolutua ezagutu daitekeela, benetako errealitatea. Benetako errealitate hori ezin daiteke sentimenen bidez antzeman. Bi mundu daude, bi ezagutza maila bereizi beharko dira.

Bi Ezagutza Maila:

• Episteme: Jakintza, zientzia. Egiazko ezagutza. Mundu adigarria.
• Doxa: Iritzia. Azaleko itxurazko ezagutza. Mundu sentigarria.

Pentsamendua 4: Ezagutza Desberdinen Eskema

• Mundu Adigarria: Ideiak, izaki. Jakintza. Adimen garbia, dialektika. Arrazoi demostratiboa: matematika.
• Mundu Sentigarria: Gauzak, irudiak. Iritzia. Sinesmena: fisika. Irudimena: artea.

Oroitzapenaren Teoria: Ezagutzea gogoratzea da. Arima, gorputzarekin lotua egon baino lehenago, existitzen da.

Pentsamendua 5: Platonen Antropologia

Platon da gizakia garbi banatzen duen lehena.

• Gorputza: Bizigabea. Mundu sentigarrian dagoena. Hilkorra.
• Arima: Biziduna. Mundu adigarrian dagoena. Hilezkorra.

Arimaren hiru eremu:

1. Arrazoizkoa (buruan).
2. Suminezkoa (bularrean).
3. Irritsezkoa (sabelean).

Pentsamendua 6: Platonen Etika

Eudemonista da, gozamena ukatu gabe, arrazoimenaren menpe behar du. Platonentzat gizakiaren ongi gorena ideien mundua kontenplatzea da. Horretarako bertutez jokatu behar da.

Hiru bertute nagusi:

1. Zuhurtasuna (Arima arrazionala).
2. Sendotasuna (Suminezko arima).
3. Neurritasuna (Irritsezko arima).