Ondare Irabazi eta Galerak: Kontzeptua, Arauak eta Salbuespenak

Ondare Irabazi eta Galerak

Arau Bereziak

Kasu batzuetan arau bereziak aplikatzen dira, adibidez: kalte-ordainak ondare-elementuak galtzeagatik edo ezbeharrengatik (sute bat, esaterako); gauza edo eskubideen trukeak; errenta baten ordez gauza edo eskubideen eskualdaketa, eta abar.

Eraentza Berezia: 1994 baino Lehenagoko Eskurapenak

Gauza 1994ko abenduaren 31 baino lehenago erosi bazen, koefiziente batzuk aplikatzen ziren; orain beste batzuk aplikatzen dira (eskualdatutako eskubide eta gauzak desberdinak direlako).

Arau Orokorrak

Bi kasu nagusi ditugu:

• Ondarezko osagaiak eskualdatzea.
• Ondarearen elementuak galtzea edo ondarean sartzea (adibidez, etxean lapurrak sartzea eta baliozko gauzak galtzea), erantzukizun zibilagatiko ordainak jasotzea, dirulaguntzak eskuratzea, eta abar.

Ondarezko Osagaien Eskualdaketa

Irabazia edo galera eskualdaketa-balioaren eta eskurapen-balioaren arteko ezberdintasunean datza. Goazen bi kontzeptu hauek azaltzera:

Eskualdaketa-balioa

Hartutako zenbatekoa da (salmenta-prezioa). Dohaintzan ematen bada, Oinordetza eta Dohaintzen gaineko Zergaren araudiaren araberako balioa hartzen da kontuan. Hau da, dohainik eman bada ere, gauza baloratu egiten da. Eskualdaketaren gastuak eta tributuak preziotik kentzen dira (eskualdatzaileak ordaindutakoak: notario-gastuak, bitartekaritza-gastuak, etab.).

Eskurapen-balioa

Honako elementuez osatuta dago:

• Ondare-osagaiagatik ordaindutako zenbatekoa.
• Oinordetza eta Dohaintzen gaineko Zergaren araudiaren araberako balioa (dohainik eskuratu bada).
• Egindako inbertsioen eta hobekuntzen kostua.
• Eskurapenari lotutako gastuak eta tributuak (eskualdatzaileak ordaindutakoak: Ondare Eskualdaketen gaineko Zerga, BEZa, Oinordetza eta Dohaintzen gaineko Zerga, Egintza Juridiko Dokumentatuen gaineko Zerga, lurzoruaren balio-gehikuntzaren gaineko zerga edo plusbalioa, etab.).

Balio hori gutxitu egiten da kontabilitatean onartutako amortizazioekin.

Dohainik egindako eskurapenak

Eskurapena dohainik egin bada (dohaintza, jaraunspena), eskurapen-balioa Oinordetza eta Dohaintzen gaineko Zergaren araudiaren araberakoa izango da, gehi egindako inbertsioak/hobekuntzak eta eskurapen-gastuak/tributuak. Nolanahi ere, ezin izango da merkatuko balioa baino handiagoa izan.

Kontzeptua (11.1)

Ondare irabazi eta galerak dira zergadunaren ondarearen osaeran gertatzen diren aldaketen ondorioz agerian jartzen diren balio-aldakuntzak, baldin eta Zergari buruzko Foru Arauaren arabera etekintzat hartzen ez badira.

Ondarean gertatzen diren irabazi eta galera horiek lau multzotan sailka daitezke:

• Kostu bidezko eskualdaketen ondoriozkoak.
• Inter vivos egintzen bidezko kostu gabeko eskualdaketen ondoriozkoak (dohaintzak, adibidez).
• Inolako kontraprestaziorik gabe zergadunaren ondarean osagaiak sartzearen ondoriozkoak, betiere jaraunspenagatik, legatuagatik edo dohaintzagatik ez bada (adibidez, dirulaguntzak).
• Ondare-elementuak kontrapartidarik gabe irtetearen ondoriozkoak, betiere jaraunspenagatik, legatuagatik, dohaintzagatik, jokoan galdutakoagatik edo kontsumoagatik ez bada. Galera mota honen adibide bat lapurreta izan daiteke.

Mugapen Negatiboa: Ondare Aldaketarik Gabeko Kasuak (11.2)

Araudiak dio kasu batzuetan ez dela aldaketarik sortzen ondarearen osaeran, eta, beraz, ez dela ondare-irabazi edo galerarik sortzen:

• Gauza amankomuna zatitzen denean.
• Irabazpidezko sozietatea edo ezkontzako partaidetza-araubide ekonomikoa iraungitzen denean ondasunak banatzean.
• Izatezko bikote baten ondare- eta ekonomia-araubidea azkentzen denean, baldin eta aurreko bi araubideetako bat itundu badute.
• Ondasun-erkidegoak desegitean edo erkidegoak banatzen direnean.

Kasu hauetan, eskubideen espezifikazioa ('Especificación de derechos') gertatzen da: ondare bat amankomunean dago, eta zatiketa fisikoa edo eskubide-esleipena gertatzen da. Eragiketa horiek ez dute momentuan tributatzen, baina araudiak dio ezin dela eguneratu jasotako ondasun eta eskubideen balioa eta eskurapen-data. Beraz, etorkizunean saltzen badira, hasierako balio eta data horiek hartuko dira kontuan irabazia edo galera kalkulatzeko.

Gehiegizko Adjudikazioak

Gehiegizko adjudikazioak kargatutzat jotzen dira kotitular batek bere kuotari dagokion balioa baino balio handiagoko ondasunak edo eskubideak jasotzen dituenean, eta gainerako kotitularrei dirutan konpentsatzen dienean. Kasu horretan, konpentsazioa jasotzen duten kotitularrek ondare-irabazia edo -galera izango dute, beren kuota osorik edo zati batean besterenganatu dutelako.