Oinarrizko Plakaren Muntaketa eta Mantentzea

TRESNERIA MUNTATZEA ETA MANTENTZA – 1. Erronka

OINARRIZKO PLAKA:

- Ordenagailuaren osagai nagusia da, bertan beste dispositibo guztiak konektatzen dira. Ekipoko osagaiak funtzionatzea egiten du

- Fisikoki zirkuitu elektronikoak dituen plaka sintetiko bat da. Bertan txip multzoa (txipset), BIOS, saguaren eta teklatuaren portuak, IDE konektoreak, mikroprozesadorearen zokaloa, memoria zokaloak, eta abar daude.

OINARRIZKO PLAKAREN GAUZARIK GARRANTZITSUENAK:

- Errendimendua: Errendimendua plakan dauden osagai eta teknologiek baldintzatzen dute.

Prozesadore mota aukeratu, memoria, erabil daitezkeen disko gogorren bus eta interfazeak, txipsetak beste gailu batzuekin dituen komunikazio kapazitatea, adibidez BIOSarekin eta bere komunikazio kanal guztiekin 

- Kudeaketa: Oinarrizko plaka batek erabiltzaileari hardwarearen kontrola eta egonkortasuna ematen dio. Oinarrizko plakaren formaren arabera ordenagailua nola kudeatuko den adierazten du, dena bertara konektatzen delako. 

- Eguneraketa eta hedapena: Oinarrizko plaka eguneratu ahal izatea epe luzera oso garrantzitsua da, oinarrizko plakaren arabera zer eta zenbat gailu instalatu edo eguneratu daitezkeen zehazten da. 

OINARRIZKO PLAKAREN FORMAK:

• Tamaina eta forma asko daude, plakaren forma kutxaren tamaina determinatzen du, behar duen elikatze edo plakara instalatu daitezkeen periferikoak.

• XT (extended technology): 1983. urtean IBM-k beren lehen ordenagailu pertsonalerako sortutako oinarrizko plaka da.

• AT eta Baby AT: AT oinarrizko plaka baten, saguaren konektorea bakarrik dago integraturik. Sarrera/Irteera portu guztiak, oinarrizko plakara kableaturik daude kutxako atzeko aldera edo txartel moldagailu bezala instalatuta. Bere tamaina 30 * 35 zentimetrokoa da.

• ATX, Mini-ATX eta mikroATX: ATX plakak 1995 Intel-ek sartu zituen; gaur egun  erabilienak dira, abantaila asko ematen baidute

• LPX eta NLX: Markako ordenagailu askok erabiltzen dute mota hauek. Plaka gehienak, normala baino periferiko gehiago dute instalaturik, adibidez, modema, sare txartela, bideo txartela edo soinu txartela.

• BTX: BTX forma 2004. urtean sartu zuen Intel-ek, prozesadore batzuk zuten hozteko arazoa konpontzeko, baina oinarrizko plakaren fabrikatzailearentzat eta erabiltzailearentzat ez zuen onarpen asko eduki. Formatu hau sortu zen ATX oinarriko plakak eta kutxak berotasun handia jasaten dutelako, gaur egungo PUZ eta txartel grafikoak gehiago kontsumitzen dutelako. Formatu honek ez du arrakasta handirik izan.

• WTX: 1998 urtean sortu zuen Intel-ek zerbitzari eta PUZ eta disko gogor anitz zuten lan estazioetarako. Osagai asko instalatu ahal dira.

OINARRIZKO PLAKAREN OSAGAIAK:

MIKROPROZESADOREEN ZOKALOAK:

• PGA: Presio hutsarekin sartzen dira mikroprozesadoreko pinak. Honen ondorioz batzuk okertu edo apurtu egiten dira. (zokalo emea sartzen da pin butzutan zuloen diámetro berekoa)

• BGA: Prozesadorea pinetara soldatzen da, trinkotasuna eta errendimendu handia eskaintzen dute.

• ZIF: (zero insterction force) mikroa presiorik gabe sartu eta atera daiteke. Zokaloaren alboan dagoen palankak ateratzeko aukera ematen du.

• LGA: (land grid array) Zokalo mota honetan, pinak oinarrizko plakan daude, eta ez mikroan. Mikroan kontaktu zapalak daude. Horrela, energi banaketa sistema hobeagoa lortzen da eta busaren abiadura handiagoa. Mota hauetan, pinen hauskortasuna kontutan izan -behar da, baten bat okertzen bada, oso saila da bere tokira bueltatzea. 

MEMORIA ERRETENAK:

• Erreten hauek, ordenagailuaren memoria nagusiko konektoreak dira, RAM (Random Access Memory) memoriarenak. RAM memoria, plaka batetara soldatuta dauden txip batzuekin osaturik dago. Memoria moduluak deitzen dira. Modulu hauek eboluzionatu egin dute, tamaina, edukiera eta plakara konektatzeko eran.

• Gaur egun modulu arruntenak 13,3 cm duten DIMM moduluak dira eta hauek bereiz daitezke: 

• 184 pineko DIMM, DDR memorientzat, gehien bat AMD mikroa duten plaketarako. 

• 240 pineko DIMM, DDR2, DDR3 edo DDR4 memorientzat, gaur egungo mikroetan. 

• MEMORIA EGAZKORRA DA (ordenagailua itzaltzerakoan ezabatzne da)

• Patillak ikutzen badira, gure elektrizitate izorratu daiteke.

• SIMN-ak 45 anguluetan sartzen dira

• Dual Chanel: Kanal bikoitza. Teknologia honek memoria modulu biren errendimendua gehitzeko aukera ematen digu, hau da, 64 bit bloketako transferentziak egin beharrean 128 bitekoak lortzen dira.

TXPSETA:

• Txipseta, zirkuitu logiko (chips) multzo (set) bat da eta prozesadorea eta PC-ko osagaiak oinarrizko plakara konektaturik dauden dispositiboekin komunikatzeko laguntzen du. 

Txipsetak hurrengo funtzioak betetzen ditu: 

• Datu transmisioa, aginduak eta PUZ eta sistemako beste osagaien kontrol seinaleak kontrolatzen ditu. 

• PUZ, memoria eta periferikoen artean datu transferentzia maneiatzen du. 

Northbridge (hipar zubia): PUZ-aren aurreko busaren eta sistemako abiadura handiko osagaiekin konexioaren arduraduna da, adibidez, RAM eta AGP busa edo PCI Express. Hau kontrolatzen du:

- Plakak duen mikroprozesadore mota. 

- Plakak onartzen duen mikroprozesadore kopurua. 

- Mikroprozesadorearen abiadura. 

- Aurreko busaren abiadura. 

- Memoriaren kontroladorea. 

- Jasan dezakeen RAM memoria eta mota. 

- Integraturik dagoen grafikoaren kontroladorea. 

Southbridge (hego zubia): Funtzio nagusia abantailako konexioak eta datuen transferentzia motelagoak kudeatzea da. Honek Northbridge-arekin batera lan egiten du, baina normalean ez du CPUarekin komunikazio zuzenik.

- Hedapen busak jasatzen ditu, adibidez PCI edo antzinako ISA. 

- Dispositiboen kontroladoreak: IDE, SATA, disketera, Ethernet sarea eta soinua. 

- Periferikoentzako portuen kontrola: USB edo firewire. 

- Energia kudeatzeko funtzioak. 

- Teklatu, interrupzioak, DMA kontroladoreak. 

BIOS:

• BIOS-a oinarrizko plakan ROM izeneko txip batean grabaturik dauden programa multzo bat da eta ordenagailua arrankatzeko behar diren funtzioak betetzen arduratzen da.

• BIOS ordenagailuaren hardwarearen funtzionamenduaren oinarriak kontrolatzen dituen sistema da. Nahiz eta gaur egun UEFI-k BIOS tradizionala ordezkatzen duen, BIOSak oinarrizko plaken eta sistema eragileen munduan funtsezko papera izan du.

• Ordenagailua pizten duzunean eta F12 tekla BIOS-aren pantalla agertzen da.

• Egiten duen lehena da hardwaren txekeoa, arazoren bat badago, alarma soinu bat egongo da. 1 pitido ondo, 3-4 edo asko ez (arazoak).

HEDAPEN ERRETENAK:

• Hedapen txarteletan sartzen diren plastiko erretenak edo slot-ak dira, adibidez, txartel grafikoa, soinua, sarea, modema,… Erreten hauek bus baten parte dira, ordenagailuaren dispositibo ezberdinak komunikatzeko kanalak dira. Adibidez: PCI busa, PCIexpress edo AGP busa.

• Gaur egungo ordenagailuetan PCI edo abiadura ezberdineko PCI Express erretenak aurki ditzakegu. PCI-ak desagertzen doaz eta PCI Express-engatik ordezkatuak izango dira.

• AGP (Acelerated Grafics Port): Grafiko-txartelaren eta sistemaren artean datu-transferentzia azkarra ahalbidetzeko sortu zen. Bereziki diseinatua zegoen 3D grafikoak eta bideo errendimendua hobetzeko.

• PCI (Peripheral Component Interconnect): PCI erretenetan dispositiboak konektatzen dira: txartel grafikoa, soinu txartela, sarekoa, … Konfigurazio automatikoa eskaintzen dute (plug and play), instalazioa eta konfigurazioa errazagoa egiten dutelarik. Normalean plaketan gutxienez PCI bi egoten dira. Normalean zuriak izaten dira.

• PCI Express (PCI-E edo PCIe): PCI-Express-etan datuak seriean transmititzen dira eta PCI-etan paraleloan; seriean bit bat bestearen atzetik doa.

BARNE KONEKTOREAK:

• Talde honetan barne dispositiboak sartzen dira, disketera, disko gogorrak, DVD irakurle edo grabagailuak… Konektore hauek plastiko marko batez inguraturik daude eta normalean kolore ezberdinak izaten dute.

• Konektore batzuk hauek dira: 12 voltio eta 4 pineko ATX konektorea oinarrizko

• plaketan ATX_12V (Power Connector) bezala ezagutzen da eta ATX 24 pinekoa (MainPower Connector)

○       IDE portua (PATA)

○    SATA portuak (Serial ATA edo ATA serie)

○    FDD portua disketeentzat

○    USB portua (3.0 urdina da)

○   Kutxako aurreko paneleko indikadoreentzat, pizteko botoia, reset botoia, disko gogorraren argiak edo barne bozgorailuak

○    CD-IN konektorea, DVD edo CD audio kablea konektatzeko.

○   Haizegailuentzako konektoreak (fan), gutxienez bat egon behar da PUZ-arentzat, baina normalean hiru edo gehiago egoten dira: CPU-FAN, SYSTEM-FAN, POWER-FAN, NORTHBRIDGE-FAN

○    Kontuz haizegailuekin, txarto badaude baldin da ordenagailua ez piztea

○   SPDIF soinu irteera digital konektoreak. (Sony/Philips Digital Interface). Soinu transferentzia artxiboen formatu estandarra da. Dispositibo batetik bestera soinu digitala transmititu ditzake, kalitatea galdu gabe.

○   Plaka modernoetan, jumper multzo bat aurki ditzakegu eta PCI Express x16 konektoreetan, txartel grafiko bi, hiru edo gehiago onartzeko konfigura daitezke. Jumper hauek SLI jumperrak dira. Defektuz txartel grafiko baterako konfiguraturik daude eta txartel gehiago konektatu nahi izanez gero, plakaren manuala kontsultatu behar da. SLI (Scalable Link Interface). Gure PC-ko grafikoaren errendimendua handitzeko aukera ematen duen teknologia da.

SLI crossfire lotzen dira errendimendua bikoitza izateko (VGA-rekin edo zubi batekin lotu ahal dira)

Serie portu bat; Datuak nola bidaltzen diren eratik dator bere izena. Bit bat bestearen atzetik bidaltzen dira. Portu honetan gehien erabili den gailua sagua da, batzutan modemak ere.

Paralelo portu bat; LPT edo impresora portua bezala ezagutzen da, datuak nola bidaltzen diren eratik dator. Kasu honetan, informazioa 8 bitez bidaltzen da. Horrela paralelo portua seriea baino arinagoa da

USB portu batek, plug and play eskaintzen du kanpo dispositiboentzat 

Gainera bideo portua, FireWire, jokoen portua, bozgorailu eta mikrofono konektoreak, sare konektorea eta irteerako S/PDIF konektoreak daude.

Ordenagailuaren osagai nagusia da. Osagai guztiak kontrola eta zuzentzen ditu. Eragiketa matematiko eta logikoen arduraduna da, RAM memorian kargaturik dauden programen aginduak deskodifika eta exekutatzen ditu.