Niveles de Organización Biolóxica: De Átomos a Tecidos

Niveis de Organización da Materia Viva

A materia viva organízase en diferentes niveis de complexidade crecente, dende as partículas subatómicas ata os organismos completos e ecosistemas.

Nivel Atómico

Constituído por átomos (elementos químicos).

Bioelementos

Elementos que constitúen a materia viva.

• Primarios: Carbono (C), Hidróxeno (H), Osíxeno (O), Nitróxeno (N), Fósforo (P). Son os máis abundantes.

Elementos Xeoquímicos

Elementos abundantes na codia terrestre.

• Osíxeno (O), Silicio (Si), Aluminio (Al), Calcio (Ca).

Nivel Molecular

Orixínase pola combinación química de átomos.

Biomoléculas

Moléculas que forman parte dos seres vivos.

• Inorgánicas: Auga (H₂O), Sales minerais (Ex: NaCl, CaCO₃).
• Orgánicas: Moléculas exclusivas dos seres vivos, co carbono como elemento principal.
  • Glícidos: Tamén chamados hidratos de carbono ou azucres. Formados por C, H, O. A súa unidade básica son os monosacáridos.
    • Polisacáridos: Formados pola unión de moitos monosacáridos.
  • Lípidos: Grupo heteroxéneo de substancias insolubles na auga. Inclúen graxas (saturadas, insaturadas), fosfolípidos, colesterol, vitaminas liposolubles, hormonas esteroides.
    • HDL ("colesterol bo"): Lipoproteína de alta densidade, asociada a unha alimentación rica en graxas insaturadas.
    • LDL ("colesterol malo"): Lipoproteína de baixa densidade, asociada a unha alimentación rica en graxas saturadas.
  • Proteínas: Formadas por C, H, O, N (e ás veces S). As súas unidades básicas chámanse aminoácidos (Aa). Existen 20 aminoácidos distintos que se combinan en secuencias específicas para formar as diversas proteínas dos seres vivos. A orde dos aminoácidos é fundamental para a súa función.

Nivel Celular: Orgánulos

As biomoléculas organízanse para formar estruturas celulares chamadas orgánulos, cada un cunha función específica.

Orgánulos con Membrana

• Mitocondria

  Participa na respiración celular, sendo a central enerxética da célula. Posúe dobre membrana (externa e interna con crestas). O seu interior chámase matriz mitocondrial. Contén ADN propio (de orixe materna) e ribosomas, ademais de numerosos encimas.

• Retículo Endoplasmático

  Rede de membranas interconectadas.

  • Liso (REL): Carece de ribosomas. Realiza a síntese de lípidos e detoxificación celular.
  • Rugoso (RER): Posúe ribosomas adheridos. Sintetiza, almacena e transporta proteínas destinadas á exportación ou a outros orgánulos.

• Aparato de Golgi

  Conxunto de sacos membranosos aplanados (dictiosomas) adosados uns a outros. Recibe vesículas do RER, modifica, clasifica e empaqueta proteínas e lípidos para a súa secreción ou distribución.

Orgánulos sen Membrana

• Ribosomas

  Formados por dúas subunidades (maior e menor) constituídas por ARN ribosómico e proteínas. Son responsables da síntese de proteínas.

• Centrosoma

  Presente en células animais. Constituído por dous centríolos perpendiculares, a centrosfera (material pericentriolar) e o áster (fibras radiais durante a división). Organiza o fuso mitótico durante a división celular, permitindo a separación dos cromosomas. Intervén tamén na formación de cilios e flaxelos.

División Celular: Mitose

Proceso fundamental para o crecemento, reparación de tecidos e reprodución asexual, mediante o cal unha célula nai diploide (2n) se divide para dar lugar a dúas células fillas diploides (2n) xeneticamente idénticas a ela e co mesmo número de cromosomas.

Fases da Mitose

1. Profase
2. Metafase
3. Anafase
4. Telofase

Citocinese

División do citoplasma que ocorre xeralmente ao final da telofase, resultando na separación física das dúas células fillas.

Nivel Tisular: Tecidos

Conxuntos de células similares, coa mesma orixe embrionaria, especializadas nunha ou varias funcións determinadas, xunto coa matriz extracelular que producen.

Tecido Epitelial

Formado por células moi unidas entre si, con escasa matriz extracelular. Recobre superficies corporais, cavidades internas e forma glándulas.

• Epitelio de Revestimento:
  • Epiderme: Revestimento externo da pel.
  • Mucosa: Revestimento interno de cavidades que comunican co exterior (dixestiva, respiratoria...).
  • Endotelio: Epitelio simple plano que recobre o interior de vasos sanguíneos e linfáticos.
• Tecido Glandular (Epitelio Glandular): Constituído por células especializadas na secreción de substancias.
  • Glándulas Exócrinas: Liberan a súa secreción ao exterior ou a unha cavidade mediante un conduto (Ex: sudoríparas, sebáceas, lacrimais, salivares).
  • Glándulas Endócrinas: Carecen de conduto e segregan substancias (hormonas) directamente ao torrente sanguíneo (Ex: tiroide, hipófise, suprarrenais).

Tecidos Conectivos (ou Conxuntivos)

Caracterízanse por ter células dispersas nunha abundante matriz extracelular, a cal contén fibras proteicas (coláxeno, elastina, reticulares) e unha substancia fundamental. Proporcionan soporte estrutural e metabólico a outros tecidos.

Existen diversos tipos segundo a composición da matriz e as células predominantes (Ex: tecido conxuntivo laxo, denso, adiposo, cartilaxinoso, óseo, sanguíneo).