Musika Erromantikoa

MUSIKAREN EZAUGARRIAK

• musikagilearen askatasuna → Mezenasen “morroitzatik” konposizioa askeetatik igarotzen dira

• genero berriak sortzen dira → LIED, poema sinfonikoa edo musikaren drama (Wagnerren opera)

• adierazkortasunaren eta entzulearen sentimenduen bilatzea

• melodiak garrantzia du → intentsitate aldaketa handiak emanaz sentimenduak adierazteko helburuarekin

• armoniak, melodia bezala, adierazkortasuna bilatuko du, horretarako tonu aldaketa eta kromatismo asko erabiliko dute

SZENATOKI ERROMANTIKOAK

Europako hainbat hiriburuetan (Paris, Viena, Londres…) musika intentsitatea handiarekin bizitzen zuten. Musika asko sortzen zen eta horretarako eszenatoki asko eta oso desberdinak erabiltzen zituzten:

1. kontzertu publikoak:

• estatuaren jabetzako / enpresa pribatuen areto handiak ziren

• beratara sartzeko oradaindu behar zen

• funtzio handiak egiteko zen → sinfoniak, opera, balletak…

2. areto pribatuak:

• aristokratak eta enpresari aberatsek kontzertu pribatuak antolatzen zituzten

3. famili musika:

• batzutan musikariak famili eta lagunekin elkartzen ziren jaiak ospatzeko

• musikarientzat jai hauek ziren musika eskaintzeko une eta tokirik onenak bertan sortzen bait zen garai honetan hain garratzitsua zen gertu eta gustoko giroa

• ezagunak → “Schubertadak” jaiak, hemen Schubertek lagun eta familiarekin jai pribatuak antolatzen zituen

OPERA ERROMANTIKOA

ITALIA

1. bel canto:

• helburua → abeslarien gaitasunak erakustea

• musikariak → Donizetti, Bellini, Rossini, Verdi…

• Verdi → “Nabucco”, “Rigolleto”, “La Traviata”, “Aida”... idatzi zituen

2. verismoa:

• erromantizismoko idealizazioak alde batera utzi → eguneroko gertaerak kontatu

• Puccini → “Tosca”, “La Boheme”, “Madame Butterfly”... lanak egin zituen

FRANTZIA

1. opera handia:

• muntaia ikaragarriak, koro, ballet…

• Bizet → “Carmen” opera

2. opereta:

• abesten zuten baino batzutan hitzak tartekatzen zituzten

• Offenbach → “Los Cuentos de Hoffman”

MUSIKA INSTRUMENTALA

Ganbara orkestra:

• garrantzitsua izan zen → burgesiaren eskaerari eta famili eta lagunarteko jaietarako oso erabilia zelako

Orkestrarako musika:

• garai honetako protagonista nagusia

• 60-75 musikari izan zituen, batzutan 100

1. sinfonia:

• klasizismoko formaren zorroztasunetik askatu

• intrumentu berriei bide berri bat eman

• geroz eta luzeagoakdira orkestraren aukera guztiak agertu nahian

• Schubert, Meldelssohn, Beethoven

2. bakarlari kontzertua:

• forma hau ia konposatzaile guztiek erabiltzen zuten (Beethoven, Chopin)

• garai honetako ezaugarri guztiak aurrera eramateko aukera ematen zuen, tinbre desberdinen aberastasuna, birtuosismoa eta sentimenduen adierazkortasuna

3. sinfonia programatikoa:

• literatur programa edo argumentu bat jarraitzen duena

• Berlioz konpositoreak sorturiko musika lan luzea

MUSIKA NAZIONALISTA

• Musikaren ezaugarriak

1. herriko abestien moldaketa sinfonikoa. Herriko abestia abiapuntua eta hortik orkestrarako moldatzen da.

2. Folkloreak garrantzitsua → musika adierazten eta herriarentzat adierazpeneko eredua delako

3. Forma klasikoak alde batera utzi → herrialdeen folkloreko oinarriko formak erabili konposatzeko

4. Folklorearen erabilera → melodietan aberastasuna eman

5. Harmonia berriak → Europa ekialdea eta Asia eragina ikusi dute beren harmonia eta melodietan

6. Nazionalismo mugimendua → musika herri mugimenduaren bandera bezalakoa da

• Herrialdeak eta musikari esanguratsuenak

1. Errusia → Bosten taldea: Mili Balákirev, César Cuí, Modest Músorgski, Nikolái Rimski-Kórsakov eta Aleksander Borodín

2. Eskandinabiako herrialdeak → Jean Sibelius eta Edvard Grieg

3. Hungaria → Liszt, Bela Bartok eta Zoltan Kodaly

4. Amerikar nazionalismoa → George Gershwin

5. Iberiar nazionalismoa → Pablo Sarasate, Isaac Albeniz eta bigarren garaian Manuel de Falla

XX. MENDEKO MUSIKA

• musikaren ezaugarriak

1. Artista bakoitzak bere bidea dauka, ez dago ideia estetiko bakarra

2. Iraganaren haustura. Tonalitatearen urruntzea. Erritmoa

3. Berrikuntza: Lan bat egin eta gero hurrengoa desberdina izan behar zen

4. bilatzen zuten entzuleen arreta ez edertasuna

5. adierazpenetan textu batzun laguntzen zieten musikaliak egin behar zutena azalduz

• Impresionismoa

1. Frantzian. Sentimentu finak bilatu

2. Tempo askea

3. Timbre berrien esperimentazioa oso garrantzitsua izan zen

• Expresionismoa

1. Alemanian XX mende hasieran

2. Ai nagusia gizakia (gatazkak, beldurrak…)

3. Errealitatea bilatu, dramatismoa

4. Harmonia eta melodietako arauak alde batera utzi

5. Testuaren espresio bortitzak bilatu

• Musika konkretua

1. Futurismoan oinarritua

2. Edozein soinu edo zarata erabili

3. Lan zehatz eta objektiboak

• Musika elektronikoa

1. Soinuak laborategian sortu (moldatu eta grabatu)

2. Ez dago partitura

3. Batzuetan musika konkretua eta elektronikoa elkartu

4. Poema sinfonikoa:

• Elementu poetiko edo deskribatzaileetan oinarrituriko mugimendu bakarreko lana

• Genero honen sortzailea Liszt izan zen

5. Pianorako musika

• Konposatzaileek sentimendu eta pasioen adierazpenerako tresna egokia zen

• Birtuosismoa → Musika lan hauek teknika konkretu bat lantzeko sortzen ziren: Sonatak eta bariazioak. (Liszt eta Chopin)

• Lirismoa → Sentimenduen adierazpena bilatzen da eta lan errazak eta laburrak ziren. (Chopin eta Schuman)

• Neoklasizismoa

1. Musika subjetiboa

2. Musika motza ulergarria eta gustura entzuteko musika

• Dodekafonismoa

1. XX mende hasieran → Arnold Schoenberg musikari austriarrak sortu

2. 12 notetan oinarritu (ordena abesti osoan zehar mantendu)

3. Tonalitate ez konkretua

ALEMANIA

Richard Wagner:

Erromantizismoko operaren barruan aldaketa handiak egin zituen

Bere opera “musika draama” ezizena eramango du

Ezaugarriak:

• “Erabateko artea”-tzat hartzen dira poesia, musika, drama… lotz baititu

• Leitmotiv erabiltzen du → musika zati txiki bat eskaintzen dio operako une toki edo pertsona bakoitzari

• Musika adierazpen dramatikoaren zerbitzura → orkestrak akzioen azalpenetan garrantzi handia dauka

• iraupen oso luzeak → 5 ordu gutxi gora behera

• drama ezagunak: “Tristán e Isolda” edo “Tannhauser”