Mito da Caverna de Platón: Análise e Significado

O Mito da Caverna de Platón: Unha Introdución

Ao iniciar a lectura, unha vez tendo os coñecementos importantes de Platón, darémonos conta de que nos está a relatar o famosísimo mito da caverna. Este mito trata de dous homes que toda a súa vida estiveron encerrados nesa caverna e o único que ven son sombras que pasan e se proxectan na parede da caverna. Así, os homes pensan que as sombras son seres reais, ata que un sae e descobre os seres perfectos, e que o que vía antes era só a copia ou a sombra dos seres perfectos.

É de aí onde parte Platón para explicar a orixe das cousas. El di que hai un mundo suprasensible, ao que chama mundo das ideas, o cal é onde habita o perfecto, a idea, que para o noso filósofo era o verdadeiro ser e non un proceso mental como hoxe o coñecemos. Dicía Platón: "Todo o que existe concíbese por unha idea".

E, polo contrario, existe o mundo sensible que procede das ideas, que actúa como principal forma e dun principio material, é dicir, dun principio ilimitado e indeterminado de carácter físico. Tamén fala sobre a alma, que para el era a facultade de aprender a través dun órgano cuxo fin é ese; que o segredo está en transportar este órgano, e coa alma, da vista do que nace á contemplación do que é, ata que poida pousar a vista no máis luminoso que habita no ser mesmo, é dicir, de acordo coa nosa doutrina, no ben.

A facultade de saber, como é de esencia máis divina, nunca perde a súa virtude, soamente vólvese útil ou inútil, benéfica ou prexudicial, segundo a dirección que se lle dá. A un estado correspóndelle forzar os individuos de natureza privilexiada a que se dediquen á máis sublime das ciencias, contemplando o ben en si mesmo e elevándose ata el a través dese carreiro escarpado do que falamos. Ao formar con tanto coidado os seus cidadáns, non é a súa intención deixalos libres para que usen as súas facultades como lles prace, senón servirse deles para fortalecer os lazos do estado.

Para concluír, dicía que a verdadeira ciencia para o filósofo non era nin a música, nin outra, senón que era a ciencia dos números, a ciencia do cálculo. Os obxectos que convidan a alma á reflexión son aqueles que non producen dúas sensacións contrarias ao mesmo tempo, e as cousas que a obrigan á reflexión son aquelas que orixinan dúas sensacións contrarias cando os sentidos non se dan conta de que sexa tal cousa ou tal outra oposta, xa fira o obxecto os sentidos de preto ou de lonxe.

Estrutura Dialéctica do Mundo das Ideas

Existe outra cuestión moi problemática na teoría ontolóxica de Platón: a da relación que teñen as ideas entre si. Dadas as características das ideas, deben ser totalmente independentes unhas doutras. Con todo, Platón concibe o mundo das ideas como un mundo xerarquicamente organizado, con ideas inferiores e ideas superiores, de tal modo que as ideas superiores engloban as ideas inferiores ata alcanzar o cume nunha idea suprema: a idea de Ben.

Este tipo e estrutura na cal unha serie de seres son, ao mesmo tempo, unha multiplicidade e unha unidade, chámase, desde Platón, estrutura dialéctica. Para apoiarnos nunha imaxe, que o propio Platón empregou, o mundo das ideas é como unha pirámide estratificada na que cada chanzo ao que se ascende recolle e incorpora o chanzo anterior ata resumir todos no cume.

Deste xeito, na base da pirámide estarían as ideas menos universais e, a medida que ascendemos, pasariamos a ideas máis universais ata alcanzar a Idea que englobaría toda a realidade, a idea de Ben. Tomaremos, por exemplo, as ideas de Home, Igualdade e Diferenza; a Idea de Home implica igualdade respecto de si mesmo e diferenza con calquera outra cousa, pero a Idea de Igualdade ou a Idea de Diferenza non implican a Idea de Home; disto dedúcese que, sendo ideas independentes, a Idea de Home está nalgún chanzo por encima das de Igualdade ou Diferenza na ordenación xerárquica do mundo das ideas.

Os Catro Significados do Mito da Caverna

O mito da caverna ten múltiples interpretacións. Aquí presentamos catro das máis importantes:

• Os graos ontolóxicos da realidade:
  • As sombras no fondo da caverna son as sombras de seres ou entes sensibles.
  • As estatuas, bonecos e o resto dos obxectos proxectados son os propios seres sensibles.
  • O mundo de fóra da caverna simboliza o mundo das ideas.
  • O Sol vén simbolizar a Idea de Ben.
• Os graos de coñecemento:
  • A visión das sombras simboliza a "Eikasía" ou imaxinación.
  • A visión dos obxectos proxectados simboliza a "Pístis" ou crenza.
  • O camiño cara á saída simboliza o ascenso nos graos de coñecemento.
  • A curiosidade simboliza a tarefa do estudioso, do que quere chegar a sabio.
  • A visión do mundo real simboliza a "episteme" nos seus diferentes graos, primeiro confusa e, despois, clara ao percibir o Sol, é dicir, a Idea de Ben, cume da sabedoría.
• A educación: O mito da caverna alcanza o seu sentido pleno cando Platón o completa facendo regresar a aquel que saíu da caverna para informar os homes encadeados dos seus descubrimentos. É a misión fundamental de quen alcance a sabedoría: educar os ignorantes, facendo de guía no difícil camiño do coñecemento.
• A política: O mito da caverna tamén ten unha lectura política: explica a esencia do sistema proposto por Platón como sistema político ideal: só un sabio pode guiar a sociedade e, organizadamente, liberala da escravitude á que somete a ignorancia. O xefe é sempre un servidor, o que máis traballa e o que máis arrisca.