Lurraren Egitura eta Dinamika: Harrien Zikloa, Geruzak eta Plaken Tektonika

Harrien Zikloa

Harrien zikloa: Harriak aldatu, sedimentu bihurtu eta sedimentuak berriro harri bihurtzen dituzten prozesuen multzoa da. Lurraren gainazalean: meteorizazioa, higadura eta garraioa, sedimentazioa. Lurrazalaren barruan: diagenesia, metamorfismoa eta magmatismoa.

Lurrazalaren Barruko Prozesuak

• Diagenesia: Sedimentuak harri sedimentario bihurtzen dira presioaren eta tenperaturaren eraginez.
• Metamorfismoa: Presio eta tenperatura altuetan sortzen dira, baina harriak ez dira urtzen.
• Magmatismoa: Harriak urtu eta magma sortzen dute. Magma solidotzen denean, harri magmatikoak sortzen dira.

Lurraren Barruko Beroa

Lurraren barneko geruzak (sakonera kilometrotan):

• Lurrazala (70 km)
• Goi mantua (670 km)
• Behe mantua (2.900 km)
• Kanpo nukleoa (5.150 km)
• Barne nukleoa (6.370 km)

Gradiante Geotermikoa

Lurraren barrualderantz tenperatura handitzeari gradiante geotermikoa deritzo. Sakonera handitu ahala, tenperatura 30 gradu igotzen da kilometro bakoitzeko.

Lurraren Barneko Beroaren Jatorria

• Meteoritoen talkak: Talkaren ondorioz sortutako energia zinetikoa energia termiko bihurtzen zen.
• Elementu erradioaktiboen desintegrazioa: Uranioa da erabiltzen den elementu erradioaktiboa, eta fusioa edo fisioa aplikatuz sortzen da energia.
• Dentsitate handieneko materialen dekantazioa: Batez ere burdina. Burdina urtuak material harritsuak zeharkatzean sortzen zen marruskaduraren eraginez.

Lurraren Geruzen Eraketa

Materialak dentsitatearen arabera antolatu ziren:

• Burdinak nukleoa osatu zuen.
• Harri urtuetatik atera ziren gasek atmosfera osatu zuten.
• Ur-lurrunaren kondentsazioak hidrosfera sortu zuen.

Lurraren Osaera

Lurrazala

Solidoa, granitoz eta basaltoz osatua. Harritsua eta mehea.

• Azal kontinentala: Lodiera 30-70 km, kontinente-masak eratzen ditu. Granitoz, harri sedimentarioz eta sedimentuz osatua.
• Azal ozeanikoa: 10 km-ko lodiera. Ozeano-hondoak eratzen ditu. Basaltoz eta gabroz osatua.

Mantua

Harritsua, 2.900 km-ko sakoneraraino. Peridotitaz osatua. Mineral nagusia olibinoa.

• Goi mantua: 670 km-ko sakoneraraino.
• Behe mantua: 670-2.900 km artean.

Nukleoa

Metalez osatua. Burdina (% 80), nikela (% 5) eta elementu ez-metalikoak (% 0).

• Kanpo nukleoa: 2.900-5.150 km arteko sakoneran. Egoera likidoan.
• Barne nukleoa: Solido egoeran. 6.370 km-ko sakoneraraino.

Eten Sismikoak

• Moho: Lurrazala eta mantuaren artean, 30 km-ko sakoneran.
• Repetti: Goi mantua eta behe mantuaren artean, 670 km-ko sakoneran.
• Gutenberg: Mantua eta kanpo nukleoaren artean, 2.900 km-ko sakoneran.
• Lehman: Kanpo nukleoa eta barne nukleoaren artean, 5.150 km-ko sakoneran.

Litosfera

Lurrazalak eta mantuaren goiko zati batek osatzen duten geruza zurruna da, astenosferaren gainean kokatzen dena.

• Litosfera kontinentala: Azal kontinentalak eta goi-mantuaren zatiek osatzen dute. 100-300km-ko lodiera. Granitoz osatua, dentsitate txikia, higidura pasiboa.
• Litosfera ozeanikoa: Azal ozeanikoak eta goi-mantuaren zati batek osatzen dute. 20-100km-ko lodiera, basaltoz osatua, dentsitate handia eta higidura aktiboa.

Wegener eta Mobilismoaren Hasiera

Wegenerren teoriaren frogak:

1. Kontinenteen ahokadura: Kontinenteak elkartuz, ondo enkajatzen zutela ikusi zuen.
2. Duela 300 milioi urteko glaziazio-aztarnak: Glaziazio bat aldi berean hainbat lurralde ezberdinetan gertatu zela ikusi zuen, Pangea kontinentea berriro elkartuz gero, eremu berdinean gertatu zela ulertzen da.
3. Fosil berdinak kontinente desberdinetan: Animalia berberen fosilak aurkitu zituen kontinente desberdinetan.

Astenosfera

Litosferaren azpian dagoen geruza plastikoa da, erresistentzia mekaniko txikia duena.

Isostasia

Litosferaren pisuaren eta litosfera azpiko mantuak eragindako bultzada-indarraren arteko oreka da.

Ozeanoen Hondoaren Hedadura

Dortsalak

Litosferaren hausturak dira, eta pitzadura-sumendiak sortzen dira bertan.

Hondo Ozeanikoak

Basaltoz osatuta daude.