Lurraren dinamika

LUR PLANETAREN EGITURA=ASTERTZE METODOAK.

1-Nolakoa da gure Lur planeta? 2 mota daude

A)ZUZENA                                             B)OKERRA

Gainazeleko distantziaren neurketa.     Uhin sismikoen hedapena ematen

Gainazeleko harrien osaera kimikoa.     duen informazioaren bitatez,

Planetaren eitea eta erradioa.               
planetaren barnealdeko

Grandiente geotermikoaren                 errradiografiak egin daitezke.

hasierako km-tan                               2-Asteroideen ezaugarrien azterketati

                                                            Jatorria antzekoa dutenez,ezaugarriak

                                                           ere antzekoak izan behar dira.

LURRAREN SORRERA:

A)HASIERAN NEBULOSA: Hautzes eta gases osaturiko nebulosa birakari bat,orain dela 4.500-5.000 milio i urte, hasi zen komprimitzen,gertu zegoen veste nebulosa bateki lehertuz.

B)KOLAPSO GRABITATORIOA: Erdigunean masa handi bat eratu zen eta inguruan disko birakari bat.

C)PROTOSOL BATEN ERAKETA: Erdiguneko mas handian,partikulen talkek bero handia askatu zuten eta hidrogenoaren fusioa hasi zen.

D)PANETESIMALENERAKETA:Disko birakariaren partikulek, elkartze gravitatorio prosezu baten bitartez,mm gutxitk zenbait km-ra bitarteko gorputzak erartu zuten:planetesimalak.

E)PROTOPLANETEN ERAKETA: Planetesimalen elkartzeak (akrezioa) protoplanetak eta planetak eratu zituen.

UHIN SISMIKOEK EMATEN DUTENINFORMAZIOA:

Lurrikaretan askatzen den energía materiaren zehar barreiatzen da uhin bezala.

P-uhinak:edatzen dira meterial solidi nahiz likidoetatik; zenbat ea trinkoagao eta bzurrunago izan,abiadura handiagoa da.Material homogeneoetatikabiadura egonkor mantentzen da.

S-uhinak:solik hedatzen dira jeruza solidoetatik;nolakoak diren zeharkatu dituzten materialak jakin dezakegu.

LURRAREN EGITURA EREDUAK: 2 eredu

A)Eredu estatiko mineralogikoa(ikuspuntu minerelogikoki batetiksortuta,materialen osaera kimikoaren arabera).

B)Eredu dinamikoa( ikuspuntua,geruza edo elementu desberdinen portaera nmekaniko eta mugikortasunaren arabera.

LUR PLANETAREN BARNEKO ENERGIA:

1-Lurraren barneko beroaren jatorria:Lur-gainazaletik barrura sakondu ahala,tenperatura pixkanaka igotzen dela egiaztatu da:Tenperaturaren hazkunde honi Gradiente termikoa esaten zaio(33 metroko gradu bat igo)

Gure planeta duela 4.600 milioi urte sortu zen hainbat asteroide elkartuz..

LUR PLANETAREN EGITURA:

Nolakoa da?

2 egitura-
Eredu daude,kasu bakoitzean erabiltzen den astertze-irispideen arabera:A)Eredu estatikoa:Planetaren geruzak bereizteko,osaera kimikoa kontuan hartzen da nagusiki.

B)Eredu dinamikoa:Lurraren materialen portaera makanikoa da ezaugarririk garratzitsuena.

PLAKA TEKTONIKOEN TEORIA:

Teoria honek Lurraren egitura-eredu dinamikoan oinarritzen da eta hiru baieztapen ditu.

Lurraren gainaaleko harrizko jeruza solidoa litosfera deitzenda;zenbait zatitan zatituta dago:PLAKA LITOSFERIKOAK.Deserdinak dira:

Tamainarengatik(Handiak,ertainak,txikiak),lodiera eta osaera mineralengatik.

Plakak mugitzen hari dira etengabe,mantuaren gainetik,hiru igidura moten arabera:

a)bereizten hari direnak                          Plakak urruntzean =Dibergentea

b)elkar tzen edo talka egiten dutenak    Plakakhurbiltzean=konbergentea

c) albotik irristatzen direnak.

PLAKEN MGIMENDU MOTAK:3 MOTA:

1-Ertz edo muga dibergenteak (dortsal ozeanikoak eta rift-ak sortzen dira):Kasu honetan bi plakak bereizten ari dira,eta sortzen den tartetik litosfera berria sortzen da.

2-Ertz edo muga konbergentea(Azpiratze zonak):bi plaka bata bestearekiko elkartzen direnean eta beraz bate bestearen azpitik sartu edo talka egiten dute.

Beti,plakarik dentsoena bestearen azpian hondoratzen da.

3-MUGA TRANSFORMATZAILEA:Bi plaka ezberdinek batak-bestearekiko duten mugimendu erlatiboa eskerrerantz edo eskuinerantz denean plakak albotik irristatzen hasi dira.

Eskala txikikoak,transformazio failak deitzen dira (San Andres failak alegia):