Komunikazio EzBortitza: Enpatia eta Berdintasuna Harremanetan

Geure buruarekin berdintasunez konektatzea: Garrantzitsua da besteak ikustea eta artatzea, a priori jakinarazten dizutenetik harago. Argi baitago mundu guztiak ez duela KEB ezagutzen, eta zure esku dago aukeratzea nola jokatuko duzun hitz txar edo eskakizun baten aurrean. Lehenengo urratsa geure buruarekin berdintasuna izatea da. Ez bagara, oso zaila egingo zaigu besteekin izatea. Seguruenik ez duzu zeure burua perfektutzat jotzen, eta horrek, akats baten aurrean, zeure buruarekiko errespetua galtzea eragiten du. Gakoa zure buruari buruzko iritziak beharretan itzultzea da. Kontua da ikasi behar duzula bereizten zer den betebehar bat eta zer hautu bat. Harritu egin nau betebehar hitza oker zenbat aldiz erabiltzen dugun ikusteak. Zerbait egitera behartzen edo eskatzen duzun bakoitzean, zure beharretako bat bete nahi duzulako da. Beraz, behar hori zein den jakin behar dugu, eta hautaketatik (eta ez obligaziotik) hura asetzeko modua bilatu.

Amorrua osoki adieraztea: Haserrea kudeatzen ikasteak, zalantzarik gabe, zure komunikatzeko modua hobetzen lagun diezazuke, eta, horrez gain, oso aldaketa positiboa ekar dezake besteekiko harremanetan. Baina KEBak ez zaitu erreprimitzera edo zure amorrua alde batera uztera bultzatzen hura kudeatzeko. Aitzitik, amorru horren atzean dagoen benetako beharra zein den jakiten irakasten dizu. Argitu behar duzun lehen gauzetako bat da haserretu egiten zarela norbaitek zure balioen aurka dagoen zerbait egiten edo esaten duenean, zure buruan sortzen diren pentsamenduengatik.

Indarraren erabilera babesgarria: Gerta daiteke babes-indarra erabiltzea ezinbestekoa izatea. Hala ere, askotan indarra erabiltzen dugu gure osotasuna edo bizitza arriskuan egon gabe, gure beharrak adierazten eta gure emozioak ulertzen ikasi ez dugulako. Horrela, bada, indar fisikoa erabiltzen baduzu edo «gaiztoak» iruditzen zaizkizunak zigortzen badituzu, zure beharrak asetzeko ahalegin huts batean ari zara. KEBak zure eztanda emozionalak hobetzen lagun diezazuke, indarkeriara jo behar izan ez dezazun.

Geure burua askatzea eta beste batzuei aholku ematea: Komunikatzeko modu berri hori ikastearen arrakastaren zati bat izango da zure kultura-baldintzapenak alde batera uzten ikastea, eta zure beharrak eta sentimenduak hautematera eta adieraztera animatzea. Horrek lagun zaitzake, ez bakarrik zeure burua hobeto ulertzen eta zure bizi-helburuetara ziurtasun handiagoz zuzentzen, baita munduarekin adiskidetzen, besteekin enpatizatzen eta, beraz, zure estres-mailak nabarmen murrizten ere.

KEB bidez esker ona adieraztea: KEBak gomendatzen du besteei esker ona modu positiboagoan eta arduratsuagoan ematen ikastea. Izan ere, normalean beste batzuk goraipatzen ditugunean, egiten ari garena judizio bat ematea da (nahiz eta kasu honetan positiboa izan, judizio bat besterik ez da). Beraz, positiboki hartzea eta atzetik interes bat ez dagoela pentsatzea, intentzio onak bakarrik direla da egin behar duguna.

Bihotzetik ematea: “Komunikazio EzBortitzaren” liburuak azaltzen duen bezala, gure buruarekiko eta besteekiko berezko berdintasun-egoeran egoteko aukera ematen digu, jarrera iraingarriak eta indarkeriazko erreakzioak murrizten laguntzen diguna. Ez dago beste batzuk mintzeko modurik horrelako komunikazioarekin, eta horrek aukera ematen digu pertsonen arteko harremanak asko hobetzeko; arlo profesionalean, familia artean… Era berean, geure beharrizanez jabetu gaitezke besteek gurekiko arduraz izateaz libratuz, eta horrela, gure kontzientzia-maila igotzen.

Berdintasuna blokeatzen duen komunikazioa: Epai moralistak, konparazioak, erantzukizuna ukatzea eta beste komunikazio modu batzuk, zure buruari eta besteei egozten diezun berdintasuna nahas dezakete. Gainera, gu, eta gu geu bakarrik, gure pentsamendu, sentimendu eta ekintzen erantzule garen arduratik urruntzen gaituzte. Azkenean, komunikatzeko eta errealitatea ikusteko modu horrekin, ez duzu lortzen proposatzen duzuna beste pertsonarekin hitz egitean. Akordio batera iritsi beharrean, edo beste pertsonak zuri laguntzea edo ulertzea lortu beharrean, defentsan jartzea eta une horretan zure sentimenduei edo premiei benetan ez erantzutea da lortzen dena.

Sentimenduak identifikatu eta adierazi: Sentimenduak beti garrantzitsutzat hartzen ez diren mundu batean bizi gara. Arazoa da ez gaudela ohituta gure sentimenduak identifikatzen, arretan handiagoa jartzen dugulako besteek zer egiten duten gaizki epaitzen. Bizitza errazagoa eta erabilgarriagoa izango litzateke behar bezala adierazi eta une bakoitzean benetan sentitzen duguna adierazi ahal izango bagenu. Gure sentimenduekin bat etorriz hitz egin behar dugu, eta beraz, sentimenduak transmititzeko modurik argiena bilatu behar dugu, gure itxaropenak betetzen ari diren ala ez argi utziz. Hau da, sentimenduen hiztegia indartzea, besteekin hobeto komunikatzeko eta konektatzeko, enpatia sortzeaz gain.

Pertsona izaki soziala

Pertsona izaki soziala da. Bere ezaugarri biologiko, kognitibo, emozional eta sozialei dagokionez, ingurukoen laguntza jaso behar du. Kontuan izan behar da pertsonak hautemateko, sentitzeko, pentsatzeko, aukeratzeko eta egunerokotasunean bere kabuz ekiteko gaitasuna duela. Ildo horretatik, laguntza-harremanetan, berebiziko garrantzia du norbanakoak aldagai horietako bakoitzean duen gaitasuna ezagutzeak. Ezaugarri partikular horiengatik, pertsona bakoitza bakarra eta errepikaezina da. Hortik ondorioztatzen du Chalifourrek pertsona sistema irekia dela. Alabaina, zer esan nahi du horrekin?

Sistema irekia izateak esan nahi du norbanakoak herentzia biologiko, genetiko eta sozial baten produktua dela. Era berean, ordea, esperientzia bitalak bakoitzak bere modura jaso eta moldatzen ditu bizitzan zehar. Esperientzia horiei forma eta esanahi bat ematen dio gutariko bakoitzak. Prozesu horrek asko aberasten du norbanakoaren bizitza, bizipen bakoitza bere modura esanahituz. Horrela joaten da gutariko bakoitzaren identitatea garatzen eta munduan leku bat egiten.

Gizakiaren gaitasunak

Ikusten den moduan, gizakiaren gaitasunetako bat da esperientziak hauteman eta informazioari forma ematea. Hori dela eta, gertakari ezberdinak sentitzeko gaitasuna du pertsonak: mina, poza eta abar. Sentipena, azken batean, honakoa da: emozio bati loturik dagoen esperientzia subjektiboa. Pertsona ez da mugatzen, ordea, sentitzera, hortik harago joan nahi izaten du; alegia, pentsatu eta arrazoitu. Pertsona gai da emozioak atzeman eta baloratzeko. Are gehiago, etorkizun batean emozio horiek egokitzen ahalegindu daiteke. Horretarako, ezinbestekoa da motibazioa. Azken horrek pertsonak bultzatzen ditu bere nahiak asetzera. Ondorioz, pertsona baten ezaugarri nagusienetako bat nahia edota bere guraria litzateke. Hori bera baita motibazioaren motorra. Pertsona batek helburu bat lortzeko motibazioa badu, ekin egingo dio bideari.

Ekintza, beraz, aipatu den prozesu guztiaren azken urratsa litzateke. Behin puntu honetara iritsita, honakoa izan behar da kontuan: bai erabiltzailea eta bai gizarte langilea, biak direla pertsonak eta biek dituztela ezaugarri berdinak. Ezberdintasuna da erabiltzailearen kasuan, bere inguruarekin izan dituen harremanak tentsiodunak izan direla. Tentsio egoera horien ondorio dira frustrazioa, haserrea edota estresa. Azken horien inguruko interpretazio eta esanahi ezkorrak eragiten du erabiltzaileak bere inguruarekin duen erlazioa positiboa ez izatea. Esan bezala, ordea, profesionala bera ere sistema irekia da. Era ongi neurtu behar du zein diren bere mugak pertsona eta profesional gisa. Bere lekuan egoten jakin behar du. Horretarako, funtsezkoa da bere funtzioa zein den argi izatea profesionalak, baita bere gaitasun sozialak noraino iristen diren ere.

• Gizarte langileak prozesuan bidelagun izan behar du.

Ebaluatu gabe behatzea

Nire ustez, bestea behatzen dugunean, ez dugu gure esperientziaren arabera epaitu behar, beste pertsona horrek gauza desberdinak bizi izan dituelako. Ekintza honek eragina izan dezake gure bizitzan, gure ongizatean eta baita bestekoenean ere. Hala ere, gerta daiteke eginkizun hau betetzea erraza ez izatea, “liburu bat azalaren arabera epaitzen” ohituta gaudelako. Arau hau alde batera uzteak inor epaitu gabe eta epaituak izan gabe lasai bizitzeaz jabetzen gaituzten gizartearen loturetatik askatzen gaitu. Hau guztia lortzeko, utzi behar zaio egitate objektiboak orokortu, puztu eta ebaluatzeari, bestea iraintzeko edo erasotzeko modu bihurtuz. Horrela, seguruenik, entzulea guri entzuteko prest egotea lortuko dugu. Beraz, bereizi ditzagun behaketa alde batetik eta ebaluaketa bestetik.

Gure sentimenduen erantzukizuna hartzea: Gure sentimenduen erantzukizuna hartzea esan nahi du ulertzen duzula norbait zuregana modu negatiboan zuzentzen denean, bera ez dela gaizki sentiarazten zaituena, estimulu bat besterik ez dela. Benetan mintzen edo gogaitzen dena, eta, beraz, zure ondoezaren benetako kausa, zu zeu zara. Beraz, zure sentimenduen erantzukizuna onartzea zure inguruan gertatzen denaz jabetzea da. Gaizki ez erreakzionatzeko ahalmena duzu, gertatzen ari denari zer perspektiba begiratzen diozun araberakoa da dena. Errua bota beharrean, zure edo beste pertsonaren sentimenduez eta beharrez ohartzea erabakitzen duzunean, besteekin harremanetan jartzeko beste modu bat aukeratzen duzu, zuregana modu negatiboan hurbildu arren. Beti duzu aukera: aukeratu une bakoitzean zure egoera emozionalaren arduradun izatea; hitz gutxitan, kudeatu zure emozioak.

Bizitza aberastuko lukeen hori eskatzea: Ondo argitu behar dugu besteei zer eskatu nahi diegun, edo haiengandik zer espero dugun. Normalean, nahi ez duguna edo gustatzen ez zaiguna besterik ez dugu buruan. Arreta nahi ez dugun horretan jartzean eta pertsonari horren berri ematean, ez dugu nahi duguna lortuko, edo behintzat, ez dugu argi eta garbi adieraziko. Zure beharrak argi adieraztean, zuzenean hitz egitean, zu otoitzaren subjektu gisa jartzean eta zer behar duzun edo zer nahi duzun adieraztean, askoz errazagoa izango da bestearekin duzun elkarrizketan proposatzen duzuna lortzea. Emaitza positiboagoa lortzen laguntzen duzu, eta beste pertsonak zurekin enpatizatu ahal izatea errazten duzu. Hori bai, eskaera bat egitea edo zure beharrak azaltzea ez da inoiz eskakizun bihurtu behar, bestela ez zinateke beste pertsonarekin enpatizatuko, baizik eta zure beharrizanez arduratzeko eskatuko zenioke.

Enpatikoki jasotzea: Harremanak hobetu egiten dira enpatiarekin, besteari seguru sentituko den espazio bat eskaintzen diozulako, eta horrek are gehiago errazten du bien arteko komunikazioa. Nire ustez, kasu honetan pazientzia izatea oso garrantzitsua da, beste pertsonari gogoeta egiteko behar duen denbora ematen baitio, bere baitan murgiltzen laguntzeko. Berez, laguntza sentitzeak poztu egiten gaitu, sentitzen duguna eta gure beharrak modu irekian adierazteko. Marshall Rosenberg autoreak "Komunikazio EzBortitza" liburuan adierazten duen bezala, kontuz ibili behar dugu mezu bat bidaltzean, presaka, haien sentimenduetan eta beharretan interesik ez dugula adierazi dezakegulako.

Portaerazko prozesu kognitiboak

a) Laguntza-harremanak: irekia izatea eta arazoak besteengatik kezkatzen den norbaiten esku uztea. Prozesu honek gizarte-laguntzaren presentzia eta erabilera adierazten du, hala nola familia, lagunak, osasun-profesionalak, mendekotasun-jokabidea aldatzeko aukera ematen dutenak.

b) Estimuluen kontrola: jokabideak eta arazoak eragiten dituzten estimuluak saihestea/mugatzea. Prozesu honetan, drogak kontsumitzeko arrisku handiko egoera edo zirkunstantziekiko esposizioa saihestu nahi da.

c) Baldintzapenaren aurka: jokabide-arazoak beste aukera batzuen bidez ordezkatzean datza. Jokabide-estrategia honen helburua da mendekotasun-portaerarantz edo beste jokabide baterantz baldintzatutako estimuluek eragindako erantzun kognitiboa, fisiologikoa edo motorra aldatzea. Arrisku-zirkunstantzia motak, jokabide alternatiboak sortuz eta aplikatuz.

d) Kontingentziak maneiatzea: norbere buruari ematen zaizkion sariak dira, edo jokabide-aldaketak gauzatzeagatik beste pertsona esanguratsu batzuek ematen dituztenak. Jokabide-estrategia horrek aldaketarekin lotutako jokabide jakin bat gertatzeko probabilitatea areagotzen du.

e) Nork bere burua askatzea: aldatzeko gaitasunean jarduteko edo sinesteko hautatzea eta konpromisoa hartzea. Estrategia horren bidez, pertsonak erabakiak hartzeko eta hautabideak aukeratzeko duen gaitasuna handitzen da, adikzio-jokabidearen irudikapen sozialaz edo jokabide horri aurre egiteko edo murrizteko borondate sozialaz jabetzea erraztuko dutenak, egokitzeko alternatiben errepertorio pertsonala handituz.

Enpatiak emozioekin lotura

Enpatia beste hainbat kontzepturekin lotuta dago, esaterako, emozioekin. Izan ere, enpatia gaitasun kognitibo bat da; gaitasun kognitiboek sentitzea eta bizitzea dakarte, eta, beraz, egoerak bizitzean emozioak azaleratzen dira: poza, tristura, haserrea… Portaera guztien lehen pausoa gertaera hautematea da. Horretarako, lehen informazioa garunera iristen da zentzumenen bidez. Gero, garunean bertan, pertzepzioa sentsazio bilakatzen da; sentitzeko gaitasunak sentsazioa emozioekin lotzen du ispilu-neuronen bitartez; emozioek pentsamenduak sortzen dituzte; eta, azkenik, garunak erantzun bat ematen du ekintzaren bitartez. Garunaren erantzunek zerikusi handia izaten dute pertsonaren izaerarekin. Horrela, besteen egoeren aurrean, badira pertsona batzuk batere emoziorik agertzen ez dutenak, eta, aldiz, badira beste batzuk emozioak agerian uzten dituztenak (negarrez edo pozez oihuka hasten direnak, esaterako).

Elkarrizketa hutsala: ohikoena da, eta premia afektiboak, adierazkorrak edo soilik besteei igorlea “existitzen” dela ezagutarazteko sortzen da.

Katarsiaren komunikazioa: igorleari edo abierazleari emozio bizietatik askatzeko, sentimenduei irteera emateko eta hustuteko balio diona.

Komunikazio informatiboa: zeinaren helburua agerikoa baita.

Pertsuazioko komunikazioa: solaskideari zerbait egin behar duela sinetsaraztea, ikuspegi batekin bat etortzea, jarrera, sinesmen edo balio berriak irakastea helburu duena.

PSIKOL:

• Proiekzio mekanismoa: bestearen pentsamendua eta gogoa norberarenarekin berdindu edo asimilatzeko joera.
• Defentsarako mekanismoa: gure sinesmen eta arauen sistemekin bat egiten duen informazioa legitimatzeko joera.

KOGNIT:

• Funtzionamendua: informazioa jasotzeko eta antolatzeko erak, gaitasuna eta bideak.
• Irudikapen sistema: komunikazio-prozesuetan errealitate komuna eraiki egiten da.

SOZI:

• Estatusa eta rola: gizarte-kokapenari dagokion balioa da, ez da gauza bera gizartean goiko klasean egon edo behekoan. Sarri horrek legitimitate gehiago edo gutxiago izaten du.
• Aurreiritziak: harremana goitik behera alda dezakete estereotipoek.