Klase borroka oro borroka politikoa da

11

. Euskal Herria Francoren diktadura garaiko lehen zatia

Gerraostea: erregimen ahuldadea eta egonkortzea. Gerra zibila zenean, euskal gizartea bi zatitan banaturik geratu zen, alde batetik erregimen berriaren alde zeudenak (militarrak, falangista, tradicionalista eta burgesia ) eta veste aldetik erregimenaren aurka zeudenak (nazionalistak, komunistak, anarkistak, errepublikarrak eta sozialistak). Erregimena hasieran EHko hainbat gauza zapaldu zituen, eskubideak eta ideiak zapaldu zituen, administrazioa eta lan munduaren depurazioa eta euskal kulturarekin erlazionatuta zeuden hainbat gauza debekatu zituzten. Izkaiak eta Gipuzkoak beren Kontzertu Ekonomiakoak galdu zituzten. //J.A. Agirre burua zuela, eta aliatuekin lotura diplomatikoa sortu zituzten Batez ere AEBrekin pentsatzen zutelako, gerra amaitzerakoan diktadura faxista Amaituko zela. Horregatik euskal eta espaniar indar politikoek Baionako Ituna Sinatu zuten. Baina Frankok Vatikanoarekin konkordatua sinatu zuen eta AEBrekin Hitzarmen ekonomiko militarra, horregatik jarraipena lortu zuen. Hori zela eta Euskal oposizioaren itxaropena sapustu zen. Euskal oposizioak Ondorengotza Legea ez bozkatzeko ekimena koordinatu zuen eta 1947an grebetara deitu zuen. Greba horietan erregimenak zapalkuntza moduan milaka kaleratze egiten zituen. Gerra ostean Euskal ekonomia oso gogorra zen autarkia egoeratik eta espainak Estatuak euskal enpresei jarritako oztopoengatik. Ala ere Iberduero enpresa Sortzea lortu zen, eta metalurgiak, nabierak eta banketxeek diru asko irabazi Zuten. 
Kooperatibismoa hasi zen. Ulgor, Fagor eta Caja Laboral Popular Lehenengo enpresa kooperatibistak izan ziren. Bitartean langileen soldatak Jaitsi ziren.

Euskal Herria Francoren diktadura garaiko bigarren zatia

60ko hamarkadan garapen ekonomikoa Areagotzen zebilela hainbat gatazka egoten hasi ziren. Euskal Herrian berriro Jarri ziren frankismoaren kontra; langileen mugimendua, euskal Eliza, oposizio Politikoa eta batez ere ETA erakundea. //Kide eta jarraitzaile komunista eta Sozialistek langileen mugimenduko sindikatu ofiziala sortu zuten eta hemen Sartu zen modu klandestinoan. Comisiones Obreras indartu egin zen, UGT eta ELA Sindikatu nazionalistak. Laminación de Bandas en Frío enpresa grebarik handiena Egin zuen, Basaurin. Greba hauetan izaera politiko aldarrikapenak gordetzen Ziren. Egoera horregatik erregimena askoz txarrago erantzun zuen eta salbuespen Egoera zela esanez hainbat heriotza zigor egon ziren.///

Euskal Euskal Elizak biztanleentzak Militanteak eta nazionalistak ziren. Sermoietan gero eta kritika gehiago zeuden Erregimenaren aurka eta gobernu frankistarekin zenbait arazo izan zituen. PCE, PSOE eta EAJ batu egin ziren Union de Fuerzas Demokratikan. Honekin lortu zuten Aberri eguna ospatzea poliziarekin arazorik izan barik. /Unibertsitateko ikasle Batzuen EKIN taldea sortu zuten hizkuntza defendatzeko eta independentzia Aldarrikatzeko. EAJrekin zuten erlazioa apurtu zuten eta geroago ETA(Euskadi Ta Askatasuna) erakundea sortu zuten (1959). Indarkeria zen oinarri, marxismoa eta Kolonia hoien ideologia gehitu zuten bere ideologia abertzaleari. 1968tik Aurrera erregimenaren aurkako borroka armatua hasi zen 43 hildako egon eta Gero. Estatuak ETAren zatirik handiena desegin zuen, baina hortaz aparte Geratzen zen taldea bi taldetan banatu zuen alde batetik langileen Mugimenduekin bate egiten zuena eta beste alde batetik borroka armatuaren Aldekoa (V Asanblada) erakundearen barruan garaile. //Garai horretan Burgosko Prozesua hasi zen. Zortzi heriotza zigor 6 kiderentzat eta zazpi mende baino Gehiagoko kartzela zigorra gainerakoentzat. Jarrera horrek protesta asko sortu Zituen mundu osoan zehar eta azkenean diktadoreak heriotza zigorrak kendu behar Izan zituen. Gero eta protesta gehiago zeuden frankismoaren kontra, eta gero Eta protesta gehiago presoen amnistiaren alde. //Frankismoaren garaian Carrero Blankoren kontra egindako atentatua erabakiorra zen, Frankoren ondorengoa Baitzen. ETA bi zatitan banatu zen, militarra eta politiko-militarra. Frankoren Asken aldian ETAren parte ziren bi kide fusilatu zituzten, Txiki eta Oteagi. Bi Fusilamendu hauek protesta asko sortu zituzten mundu osoan, eta Frankok horren Kontra egiteko manifestazioak zapuztu zituen modu bortitz batean. //60ko Hamarkadan kultura gorakada bat izan zuen. Bi alderdiak batzen saiatu zen, Euskal tradizioa eta Europan indarrean zeuden abangoardiako mugimendu berriak. Artean Zumetan garrantzi handia hartu zuen. Musikaren alorrean hainbat talde Berri sortu zuren, Euskal Herriko musika tradizionala abesten zutena. Ez dok Amairu musika mugimendua sortu zen. Benito Lertxundi, Mikel Laboa eta Xabier Lete oso famatuak izan ziren. Literaturan Txillardegi, Aresti eta Saizarbitoria Euskararen erabilera suspertu zuten.

10- 1.GARAPENA ESPAINIA.HAZKUNDE EKONOMIKOA

Espainia munduko ekonomia sartzan eragin zuen  produktu nazionala haztea eta horrekin batera enplegua hobetzea.BPG urteko %7-ko hazkundea.Desarrolismoaren garai , baina ekonomia ez erabat ireki eta zergen bidez babestu barne merkatua.
Gobernuak ministro teknokratenlau urteko hiru Garapen Plan sortu eta agin zituzten, politika ekonomiko horiek kapitalak erakarriko zituen sektore eta leku jakinetara finantziazio publikoaren bidez lagunduta.Garapen ekonomikoaren finantziazioa. Inbertsioak eta inportazioak turismoitik eta emigranteek bidalitako aurkezpeneko dibisatik egiten ziren. Milioi bat langilek emigratu baitzuten. (kapital alemana eta estatubatuarra) beharrezko lehengaiak erosteko.Erakunde eta enpresa pribatuen bitartez industria produkzioak hazkudea izan zuen. Oinarrizko industria asko hazi zen. Industria kimikoa, mekanikoa… Baina garapen sektorerik handiena automobilarena izan zen, espainolak modu masiboan hasi baitziren kotxea erabiltzenbaita baita etxetresna elektrikoen erabilera.Ongizatea  gero eta handiago. Industrializazioa sustatzeko ekipo ondasunen eta teknologiaren inportazio handia egin behar izan zen. Bankak eta industria talde handiek estatuaren laguntza itzela izan zuten.

2.ALDAKETAK GIZARTEAN ETA KULTURAN

70ko hamarkadaren hasieran, Espainia herri garatua zen, baina desoreka handiak zituen.Gobernuaren planifikazioaren ondorioz industrialdeak sortu ziren baina Andaluzia eta Extremaduran atzerakuntzak zeuden.

Nekazari-exodoa

Espainiako biztanlek askok euren herriak utzi eta Espainiako eskualde aberatsetara mugitu ziren, horrela hirien eta herrien arteko desoreka nabaria zen. Kontrolik gabeko hirigintza espekulatzailea hazi zeneta txabolismoa eta ingurumenean arazo larriak sortu zituen.  Turismoarekin Mediterraneo kosta goitik behera aldatu zen eta errepide hobekuntzak komunikazioa erraztu zuen.

Bizi mailako hobekuntzak

Turismoaren, emigrazioaren eta enpresek eskainitako produktuen eraginez espainolen artean beste bizimodu hedatu zen, kontsumismoa.
Enplegu betetzearen, hezkuntza garatzearen eta soldatak igotzearen eraginez, ongizatearen eta tolerantziaren kulturan oinarrituriko gizartea sortu zen. (pentsioak eta osasun zerbitzuak garatu).

Aldaketak kulturan eta hezkuntzan

. Hedabideetan zentsura edo manipulazio sistematikoa izan zen eta kulturaren tresna nagusia Televisión Española izan zen.
Aldizkariak ere sortu ziren eta hezkuntza gizarte osora zabalduko zen. (Hizkuntza lege orokorra)

3.KANPO-HARREMANAK :GIBRALTAR ETA EUROPAKO MERKATUA:

Estatu Batuekin egindako itunarekin diktadura indartuta, Marokorekiko tirabirak leundu ziren eta Espainiako diplomaziak arrakasta handia lortu zuen. Gibraltarren deskolonizazioa onartu zuten baina ministroak presio ekonomikoak ezarri zituenez, Gibraltarreko biztanleen sentimendu britaniarrak indartu ziren. Frankok Ekuatore Gineari independentzia eman zion.  

Elkarrizketak EEErekin eta Lehentasunezko Akordioa

1957an (EEE) sortu zen baina Espainia ezin izan zen sartu estatu demokratikoek bakarrik zutelako eskubide hori.  Baina 1970an Lehentasunezko Akordia sinatu zen, honen bitartez zenbait truke erraztu ziren.Akordioa Espainiarentzat onuragarria izan zen EEErekiko merkataritza defizita murrizteko orduan. Baina EEEn sartu gabe Espainiako ekonomia baztertuta gelditzeko arrisku handia zegoen.

4.ERREGIMENAREN INMOBILISMOA..

Erregimenaren immobilismoa eta Prentsaren Legea.
Arrakasta ekonomiko eta nazioartekoa.Horregatik ez onartu aldaketarik txikiena.Gizartea neutralizatzen sahiatu komunikabideen bidez. Orden Publikoko auzitegia sortu erdi mailako biztanleak  epaitzeko. / Oposizio "moderatua".

Errepublikanoak batasun proiektua sortu eta harremanak ezarri monarkia eta kristau demokratikoekin. Erregimenaren izaera antidemokratikoak salatu Munichen.

PCEren protagonismoa

Grimau buruzagiak hil zutenean komunisten aurkako jazarpenak nazioarteko oihartzuna. Estalinismoa eurokomunismora pasatu zen.

Langile-mugimendu berria

Gatazkak areagotu.Langile mugimenduak askatasuna eta sindikatuak sortzea bultzatu.Gainera negoziazio kolektiboa lagungarria eskutuko sindikatuak hazteko.

Unibertsitate oposizioa

: Erregimena galdu unibertsitatearen kontrola, merezimendu intelektualek irakasleak sartzea eragiten zuelako.Irakasle biltzar askeak sortu.Katedradun batzuk kargutik kendu zituen ikasleen manifestazioengatik. Gainera maiatzaren 68an ikasleen protestak handitu eta poliziak kampusetan okupazio iraunkorra egin.

Mugimendu nazionalistak

: Frankismoaren aurrean Katalunia eta Euskadiko nazionalistek berriz indarra hartu eta kultura adierazpenak  sortu.Kataluniaren oposizio demokratikoak batasun eta lankidetza maila handia lortu zutenez organismo bateratuagoa sortu.Berriz diktaduraren arazo nagusia ETA izan zen Euskadin, haren borroka armatua eta erresistentziagatik.

Klero berria

: Elizak diktaduraren aurka parte hartzea eskatu.Oinarrizko komunitate kristauak  eragin handiko taldeak(aldaketa politikoaren errebindikazioa),Oposizioan elizgizonak zeuden eta Elizaren egoitzak erabili ez legezko bilerak egiteko.Abadeentzako espetxeak ireki, horregatik Espainako espetxetan estatu komunistan baino apaiz gehiago zegoen.

5.FRANKISMOAREN GAINBEHERA

5.1 Carrero blancoren garaia : Erregimenaren jarraipena, kontraesanak eta Matesa kasua

Gorteek Joan Karlos printzea oinordekoa izendatu zuten erregimena mantzentzeko kompromisua segurtatzeko. Hau mugimendu monarkia berriaren ezarkuntza. Matesa empresari bat zen eta diru laguntzak eta kredituak eman zioten.Ministro independienteak eta falangea iruzurraren berri eman irratia eta prentsari. Francoren erantzuna Falangisten kontra.

Oposizio erankudearen joerak:

Barne egoera gero eta zailagoa.Erregemineko sektorerik gogorrena. Franco Espainia osoan salbuezpen egoera.Behin eta berrio salbuespen egoerak Euskadin. ETA-ri zapalkuntza gogorrak.Burgosen epaiketa bat egin zen eta ondorioz mundu mailan mobilizazio jendetsuagatik Francok indultua eman zien. Irekitasun aldeko eta inmobilisten arteko lehia.  Presidenteordea Carrero Blanco izan berriz. Erregimenaren barruan irekitasunaren aldekoen eta inmobilisten arteko lehia sortu.  Erregimenarenbarruan irekitasunaren aldekoen eta inmobilisten arteko lehia. Gainera politikari ospetsuenak liberalismoa nahi zuten baina besteak eskuin muturrak inmobilista zen.  Carerroren obsesioa komunismoaren eta msoneriaren mehatxupean zegoen.

Carrero Blanco presidentea

Francorik gabeko frankismoa zegoen. Honen gobernuaren helburu berria erreformak ezabatzea eta opozizio zapaltzea. Gehitzeko alderdi politikoak legeztatzeko prozesua gelditu zapalkuntza politikoarekin. Epaiketen helburua ezkutuko sindikatuak suntsitzea zen.Azkenik ETA Carrero Blanco hil zuen atentatu batean.

5.2 ARIAS NAVARRO GOBERNU PRESIDENTEA

 Eragin militarra aino eragin zibil handiagoa lehen gobernua. Ariasen gobernua irekitasunaren aldeko joera.Prentsaren liberalzazioak etorkizun demokratikoari buruzko artikulua ekarri. Baina irekitasun hori bertan bera geratu Puig Anich anarkista exekutatua izan zenean.Krisi ekonomikoa eta gizartearen haserrea: Egoera txarrerantz joateko petroleo kostuak gora egin zuten horregatik prezioen indizea handiagoa. Nola ez langileak grebak eta protestak egin zituzten.UMDa eta portugaleko iraultzaren eragina. “Krabilen iraultzak” demokrazia ekarri zuen(iraultza baketzu) Beraz espainako ofizialek Batasun Militar Demokratikoa sortu zuten.Diktaduraren aurkako aliantzak: Francoren gaixotasunaren ondoren jarduera politikoa igo. Alderdi komuistek ekitaldi politikoa egin. Han berretsi hauste demokratikoa, indar politikoen eta sozialen aliantza baten bidez. Gero Batza demokratikoa sortu indar politikoak bilduta.Puntuetariko bat zen Europaren antzeko erregimen demokratikoa ezartzea aldarrikatzen zuen.Baina PSOE-ek ez zen sartu horregatik Konbergentzia Demokratikoa Plataforma sortu. Irekitasunaren porrota eta azkena: Bunkerrak eragindako presioengatik atzera egin behar zuen. Elkarte Politikoen Estatuto berria onetsi, baina hori ez zen nahiako Europako beste herrialdekin parekatzeko. Opozizio antifrankistak osoa (Eliza barne) indaberritu egin ziren pertsonen aldeko eskubideengatik borrokatzean baita eskualde batzuen berezitasun historikoagatik, azkenik preso politikoak amnistia eskatzenzuten. ETAko bi ekintzaile eta FRAPeko exekutatu egin zituzte, indultorik gabe nazioarteko protesta handi baten erdian. Embaxadoreak bertatik eta frankismoa isolamendu politikoan eta moralean gelditu.Azkenik Erregimenaren jarraitzaileak berriro atera plazara (Oriente) Francorekin atxikipena adierazteko jendeaurrean baina betiko mezuak eta obsesioak errepikatzen zituzten. (masoneria eta marxismo)Diktadorearen heriotza: Erregimenaren ahultasuna aprobetzatuz martxa berdea antolatu egin zen.Saharako marokor asko mugara joan ziren anexioa bultzatzeko.Aris Navarroren gobernua bertan behera utzi lurraldea, horregatik Maroko eta Mauritien artean banadu.