Introdución á Filosofía: Unha viaxe polo saber

Introdución á Filosofía

O saber filosófico

Definición e posibilidade da filosofía

A palabra filosofía, de orixe grega (filo, amor; sofía, sabedoría), refírese á inclinación cara á sabedoría. Aparece no texto de Platón, O Banquete, onde se debate sobre como ser feliz na vida. Platón distingue entre o sabio (deus), que posúe un saber global e as claves explicativas do universo e a vida humana, e o filósofo, que busca a sabedoría. O filósofo é un aspirante a sabio.

Posturas sobre a posibilidade da filosofía

• Favorables: Platón e Aristóteles (aínda que non a consideraban totalmente alcanzable), Descartes e Hegel (proxecto realizable).
• Desfavorables: a filosofía debería abandonarse por ser irrealizable.

Orixe e determinación do saber filosófico

Xorde na Grecia Clásica arredor do século VI a.C. co paso do mito (explicacións imaxinativas) ao logos (explicacións racionais baseadas na razón). Aristóteles cría que o ser humano, grazas ao ocio, tiña tempo para filosofar.

Características do saber filosófico

• Saber global: explicación racional do conxunto dos fenómenos da natureza e dos asuntos humanos.
• Saber teórico: busca coñecer a verdade mediante o uso teórico da razón.
• Saber práctico: orienta a conduta humana mediante o uso práctico da razón, buscando o ben.

O saber teórico

É global, desinteresado e especulativo. Busca a utilidade dende un punto de vista pragmático. Usa conceptos abstractos e métodos especulativos (argumentacións racionais independentes da comprobación empírica).

Métodos filosóficos

• Método intelectivo: uso da razón para reflexionar sobre si mesma, sen recorrer á experiencia. Inclúe o intelectualismo clásico (Aristóteles), o racionalismo moderno (Descartes), o transcendentalismo kantiano, a dialéctica idealista (Hegel) e a fenomenoloxía (Husserl).
• Método hermenéutico: interpretación de textos filosóficos para comprender o mundo presente.

Disciplinas teóricas da filosofía

• Metafísica (ontoloxía): ciencia filosófica suprema que estuda o ser e a realidade no seu conxunto.
• Lóxica: estuda os criterios para a validez dos razoamentos.
• Teoría do coñecemento:
  • Gnoseoloxía: estuda a orixe, límites e verdade do coñecemento.
  • Epistemoloxía: estuda a estrutura e métodos do coñecemento científico.
• Filosofía da natureza: estudo da esencia e estrutura da realidade física.
• Antropoloxía: ciencia do ser humano.
• Teoloxía filosófica: estudo racional dun hipotético ser supremo.

O saber práctico

• Ética: estuda o ben individual.
• Política: estuda o ben colectivo.

Teorías éticas

• Materiais:
  • Fins: carecen dun sentido moral preciso.
  • Valores: baséanse nunha teoría sobre a natureza humana.
• Formais (Kant): establecen unha xerarquía de valores (vitais, morais, intelectuais, relixiosos).

Filosofía política

Formas de organización política dos gregos: monarquía-tiranía, aristocracia-oligarquía, democracia-timocracia.

Idade Media

División entre poder terrenal (emperador) e poder divino (papa). Conflitos sobre a influencia do poder divino na elección do poder político.

Idade Moderna

Desenvolvemento da idea democrática. Liberalismo (Locke), dereitos naturais, división de poderes (Voltaire), vontade xeral (Rousseau).

Idade Contemporánea (século XIX)

Nacionalismo e socialismo/comunismo. O socialismo (Marx) buscaba unha sociedade igualitaria. O nacionalismo defendía a idea de nación como grupo culturalmente homoxéneo. Liberalismo económico (o Estado non intervén) vs. socialdemocracia (planificación centralizada).

A filosofía na cultura

Filosofía e ciencia

Diferenzas: a filosofía é global, as ciencias son parciais. A ética é exclusiva da filosofía. Semellanzas: ambas son saberes racionais que buscan explicar a realidade.

Filosofía e arte

A filosofía usa conceptos e argumentacións, a arte usa imaxes e emocións. A filosofía busca solucións, a arte busca a beleza. A arte ten soporte material, a filosofía non. A arte provoca emocións, a filosofía busca a comprensión.

Filosofía e relixión

A relixión baséase na fe, a filosofía na razón. A filosofía busca o saber, a relixión é un modo de vida.