Giza Izaera, Gizabanakoa eta Kultura: Zer da gizakia?

Giza Izaera, Gizabanakoa eta Kultura

Zer da Giza Izaera?

Giza izaera ulertzeko, ezaugarri biologikoak aztertu behar dira. Hauek aztertuz, gizakiaren berezko mugak aurkituko ditugu. Muga hauek gainditzeko, kulturara jo behar izan dugu. Kulturaren munduak, gauzak asmatzeko eta gauzei aurre hartzeko gaitasunak, gizakia sortu du. Giza izaerak bi alderdi ditu: biologikoa eta kulturala.

Zer da Gizabanakoa?

Gizabanakoa giza espezieko banako oro da. Gizaki bakoitza bakarra eta paregabea da, errespetua zor zaion norbait, eskubideak eta askatasuna dituena.

Indibidualismoa

Indibidualismo posesiboaren arabera, norbera bere buruaren eta gaitasunen jabe bakarra da, eta ez dio ezer zor gizarteari. Gizabanakoa norbere onuraren bila dabil, baina babes eta lagunak behar ditu faboreak lortzeko. Indibidualismo altruistak independentzia eta kolektibitatearen arteko oreka bilatzen du.

Gizakiaren Sorrera Soziala

Gizakia, Izatez Gizartekoia

Aristotelesek zioen gizakia animalia politikoa dela, izatez gizartekoia. Gizartea eta kultura beharrezkoak ditu bere gaitasunak garatzeko. Gabeziaz eta premiaz beteriko izakia da. Morala duelako bizi daiteke gizartean.

Gizartea, Antolamendu Artifiziala

Gizartea antolamendu artifiziala da. Guztiok batera bizi behar dugunez, gizartea guztion arteko kontratua da zoritxar txikienak aurkitzeko. Hobbesek zioen gizakia kaosean bizi dela, berekoikeriaz bultzatuta, bizirik irauteko borrokan. Rousseauk, aldiz, zioen gizakia xaloa eta bakartia dela, baina berezko errukia duela. Gizarte antolamendua berdintasunezkoa eta ez oso jendetsua izatea ona da giza garapenerako.

Antropologia Kulturalaren Ekarpena

Antropologia kulturalaren helburua kultura aztertzea da. Kultura sinbolikoa da, gizakiak errealitatea nola interpretatzen duen erakusten baitu. Antropologiak kultura adierazpen horiek interpretatzen ditu.

Lehenengo Gizartea

Goi Paleolitoan, gizarteak berdintasunezkoak ziren, ehiztari eta biltzaileak. Trukea eta elkarrekikotasuna ziren oinarri. Klanetan, gizonezko bat zen buruzagia. Nomadak ziren, eta txabolak edo leizeak zituzten babesleku. Arte adierazpenak egiten zituzten, eta sinesmen magikoak zituzten.

Nekazaritza Gizartea

Duela 10.000 urte hasi zen nekazaritza. Ehiza agortu eta biztanleria handitu zenez, nekazaritza izan zen irtenbidea. Taldeak sedentario bihurtu ziren. Ondasunak pilatu eta birbanatzen ziren. Buruzagia tribukoa zen, eta beste herrixkak menderatzen zituen.

Estatu Sortu Berriak

Estatuen ezaugarriak: botere zentralizatua, gizarte mailak, funtzioen banaketa, ondasunen banaketa desberdina, hiri garapena, kultura garapena. Honekin, bizi baldintzak hobetu ziren. Ekialde Hurbilean, Egipton, Ibai Horian eta Erdialdeko Amerikan agertu ziren K.a. 3500. urtean.

Sozializazioa

Gizarte Identitatea

Gizarte talde batean jaiotzen gara, eta gizarte identitatea garatzen dugu. Gizabanako bakoitza bakarra da. Gizarte identitatea sozializazioaren bidez lortzen dugu.

Sozializazioa

Sozializazioaren bidez, gizabanakoak bere gizarteko kultura barneratzen du, nortasuna garatzen du eta pertsona egiten da.

Lehen Mailako Sozializazioa

Haurtzaroan gertatzen da. Helburua gizabanakoa gizarteratzea da. Gizarteak, telebistak eta hezkuntzak eragina dute. Haurrak inguruko rolak, jarrerak eta balioak barneratzen ditu. Alderdi emozionalak ere eragina du.

Bigarren Mailako Sozializazioa

Mundu instituzionala barneratzen da. Lanak, politikak eta erlijioak eragina dute. Gizarte esparru bateko arauak bereganatzen ditugu. Afektibitatea ez da hain garrantzitsua, eta rolak anonimoak dira. Teknika pedagogikoek ezaupideak indartzen dituzte. Hazkuntza krisiak izaten dira.

Birsolizazioa

Bi eduki mota barneratzen dira: beste gizarte bateko kultura edukiak, edo norbere gizartean aldaketaren bat gertatzea. Lehen mailakoen antzekoak dira. Ikuspegiak bertan behera geratzen dira, eta bestelako identifikazioa sortzen da. Krisi sakonen ondorioz gertatzen da.

Tradizioa

Tradizioa atzetik dakarguna da. Giza zeregin guztiak hartzen ditu barne. Belaunaldika helarazten dira gauzei zentzua emateko moduak, boterea eta aukerak. Aginpide mota bat da, mugatu egiten gaituena. Jakinduria eskaintzen digu, eta mundua ulertzen laguntzen. Tradizioak bizirik irautea ezinbestekoa da. Gizakiak tradizioak onartu edo uko egin diezaieke.

Kultura

Kulturaren Ezaugarriak

Edward B. Tylorrek eman zuen kulturari buruzko lehen definizioa. Gizakiak ingurunera moldatzeko sortutako guztia da kultura. Moldatze modu bat da, historian zehar egindako guztiaren emaitza. Hainbat sinbolo partekatzea da.

Azpikultura eta Kontrakultura

Kultura baten barruan, kide guztiek ez dute berdin pentsatzen, eta horregatik sortzen dira azpikulturak. Kontrakulturak gizarte alternatiboak proposatzen dituzte. Hiri tribuak identitate bila dabiltza. Gaizkile taldeek gizarteari erasotzen diote. Gizarte talde alternatiboek hutsune bat sentitzen dute, eta zentzua bilatzen dute.

Kultura eta Zibilizazioa

Zibilizazioa hiriari lotutako kontzeptua da. Gizadiaren aurrerapena da. Ezaugarri orokorretan lortutako sintesia da.

Jarrerak

Etnozentrismoa

Beste kulturak norberarenarekin alderatzea da. Bi ondorio ditu: beste kulturetako bizimoduak ulertzeko gaitasun eza, eta kohesio sentimendua gogortzea. Xenofobia, arrazakeria, chauvinismoa eta aporofobia sortzen ditu.

Kultura Erlatibismoa

Kultura bakoitza bere oinarrien arabera aztertu behar da. Mugak ditu: ez du elkarrizketa bultzatzen. Kulturak banatzea eta elkartzea. Jarrera erromantikoak beste kulturen alderdi onak puzten ditu. Kultura galdu eta beste ohiturak hartzen dira. Kultura paralisi sortzen du.

Kulturartekotasuna

Kultura arteko berdintasunezko harremanak aldarrikatzen ditu. Helburuak: gizartea eta mundua pluralak direla onartzea, kultura arteko harremanak konplexuak direla ulertzea, kulturen arteko elkarrizketa sustatzea, arazoei elkarlanean konponbidea ematea.

Kulturen arteko Elkarrizketa

Erlatibismoaren arabera, ezinezkoa da. Unibertsalismoak, aldiz, kultura guztiek balio berdinak dituztela dio. Balio unibertsalak: giza eskubideak, askatasuna, berdintasuna, elkartasuna, tolerantzia.

Gorputza eta Arima

Garuna eta Gogoa

Gorputza bi alderditan banatzen da: gorputza eta arima (gogoa). Garuna nerbio sistemaren organo nagusia da. Gogoa adimena, afektibitatea, psikismoa, nahimena eta espiritualismoa da.

Garuna giza psikismoaren iturria da, baina badago entitate handiago bat: gogoa.

• Adimen artifiziala garunaren parekoa da.
• Ingenieritza genetikoak pertsonen ezaugarriak alda ditzake.
• Arima existitzen den edo ez zalantza da.

Garunari eta Gogoari buruzko Teoriak

Monismo materialista: giza psikismoa garunaren ondorioa dela dio.

Dualismoa: gizakiak materia eta materiagabea den printzipioa duela dio.