Geologia: Definizioak eta Kontzeptuak

Delta

Delta ibai batek bere ahoan, itsaso, estuario, aintzira edo urtegi batera isurtzen dituen urek sortzen duten hiruki formako lurraldea da. Lurralde hori metatzen diren sedimentuek eratzen dute, ibaiaren isuria desagertzen doan heinean. Delta bat sortzeko, hainbat baldintza bete behar dira.

Estuarioa

Estuarioa ibai baten bokalean sortzen den 'kanal' moduko egitura bat da, baina ez edozein itxuratakoa; toki itxia da, neurri handi batean. Ibaia eta itsasoa bat egiten duten tokia da, baina nolabait babestua. Han ez dago ez ur-laster indartsurik, ezta ur sakonik ere. Estuario bat delta batean egon daiteke, eta kostaldea bien konbinazioa izan daiteke. Adibidez, Colorado ibaiaren bokala horrelakoa da.

Padura

Padurak kostaldeko eremu gazi-geza eta zingiratsuak dira, ibaien bokaleetan eratzen diren eta itsas mareen eraginpean dauden hezeguneak. Padurak eremu lauak dira, itsasoaren, ibaien eta ingurune lehorraren arteko trantsizio-habitatak.

Arroken Zikloa

Arroken zikloa astenosferatik ateratzen diren harriek jasaten duten aldaketa-prozesua da. Astenosferatik gainazalera pasatzen da, gero litosferara eta, azkenik, berriro astenosferara.

Geosfera

Geosfera Lurreko geruza harkaiztsuek - solido nahiz fluido - osatzen duten sistema da, hidrosfera eta atmosfera kontuan hartu gabe. Hainbat geruzaz osatua dago. Zenbat eta sakonago, orduan eta handiagoa da geruzen dentsitatea.

Plaka Tektonikoen Teoria

Plaka tektonikoen teoriaren arabera, litosfera ez da geruza etengabea, plaka litosferiko edo plaka tektoniko askotan zatituta baizik. Plaka horiek zati zabalak dira, eta haien mugimenduek munduko egitura gehienak sortzen dituzte. Plaken tamaina ez da beti berdina izaten.

Lurrikara

Lurrikara lurzoruaren mugimendu bortitza da, jatorri tektoniko edo bolkanikoa duena. Lurrikarak, haien jatorria eta uhin sismikoak lurrean nola hedatzen diren aztertzen duen zientziari sismologia deritzo.

Uhin Sismikoak

Uhin sismikoak leherketa baten ondoren lurraren materialen arteko mugimenduek sortzen dituzten uhinak dira. Materialen dardarak uhin modura mugitzen dira, Lurra alde batetik bestera zeharkatuz.

Sismograma

Sismograma lurrazalaren mugimendua denborarekiko neurketa-estazioan ikusteko balio duen grafiko bat da. Sismogramak, normalean, hiru ardatz kartesiarretan eraikitzen dira (x, y eta z).

Estalagmita

Estalagmita lurpeko haitzuloetan sabaiko estalaktitetatik erortzen diren solidotu gabeko ur tantek zoruan sortzen duten egitura kaltzikoa da. Oso motel hazten da.

Estalaktita

Estalaktita lurpeko haitzuloetan xurgatutako uraren ondorioz, karbonato kaltzikoa disolbatuz, oso motelki haitzuloaren sabaitik behera egituratzen den egitura kaltzikoa da. Kaltzioa disolbaturik daraman ura aire eta gas karbonikoekin erreakzionatzean, kaltzio-partikula txikiak solidifikatuta uzten ditu bidean, kaltzita-orratzak edo estalaktitak sortuz.

Zutabea

Zutabea lurpeko haitzuloetako estalaktitak eta estalagmitak elkartzean sortzen den egitura da. Estalaktitak beherantz egituratzen dira eta estalagmitak, berriz, gorantz; biak bat egitean, sabaia eta zorua konektatu egiten dira. Milaka urte behar dituen prozesua da.