Estimuluak, Garapena eta Ernalketa: Gida Azkarra

a. Mugimendua eta presio-aldaketa → mekanoerrezeptoreak

b. Tenperatura-aldaketa → termoerrezeptoreak

c. Uretan disolbatuta edo gas-egoeran dauden substantzia kimikoak → kimioerrezeptoreak 

d. Argi-estimulua → fotoerrezeptoreak

Zer da estimulu bat? Estimulua kanpoko edo barruko ingurunean gertatzen den aldaketa bat da, izaki bizidunek hauteman dezaketena. Definizio horren arabera, ingurunearen aldaketa estimulutzat jotzeko, izaki bizidunak detektatu ahal izan behar du. Hala ere, izaki bizidun guztiek ez dituzte hartzaile berberak.

Dientzefaloak hiru atal espezializatu ditu (epitalamoa, talamoa eta hipotalamoa). Hormonak jariatzen dituzten guruinak ditu, adibidez, guruin pineala eta hipofisia.

Borondatezko ekintza da kontzienteki egiten dena eta entzefaloak kontrolatzen duena.

Bizkarrezur muinean: substantzia grisa barnean eta zuria kanpoan • Garunean: substantzia zuria barnean eta grisa kanpoan.

Zentzumen-errezeptoreen funtzioa? Kanpoko eta barruko inguruneko estimuluak detektatzea eta informazioa koordinazio-zentroei helaraztea.

Zigotoa eratzen den unetik indibiduo berria jaiotzen den arte gertatzen diren prozesuen multzoari enbrioi-garapena esaten zaio. • Hasiera: ernalketaren ondoren. • Amaiera: indibiduo berria jaiotzean.

Segmentazioa: ernalketaren ondoren hasten da. Bertan, enbrioia bi fasetatik igarotzen da: morula eta blastula. a. Zigotoa mitosi bidez zatitzen da, zelulen kopurua handituz doalarik, masa trinko bat eratu arte, morula izenekoa. Enbrioia ez da tamainaz handitzen. b. Enbrioi-zelulek migrazio-prozesu bat izaten dute, enbrioiaren periferiarantz, eta horrek enbrioi-fase berri bat eragiten du: blastula. Fase horretan, enbrioi-zelulak edo blastomeroak esferaren gainazalean jartzen dira, barruan barrunbe bat utziz, blastozele izenekoa. Gastrulazioa: blastula gastrula bihurtzeko prozesuen multzoa da; gastrula horrek enbrioi orri izeneko zelula-geruzak ditu. Blastomeroak lekualdatu eta zelula desberdineko hainbat geruzatan antolatzen dira, enbrioi-orri izenekoak, eta horiek garapen- eta espezializazio-bide desberdinak izango dituzte gerora, ondorengoaren organo eta egitura guztiak sortzeko. Organogenesia: enbrioi-orrien zelulak ugaldu, diferentziazio-prozesu batzuk jasan, eta animaliaren ehunak, organoak eta sistemak eratzen dituzte.

Enbrioi garapena Animalia bat jaiotzen den unetik hasi eta bere organismoko egitura guztiak, ugaltzeko gaitasuna barne, eratzen eta heltzen diren arte gertatzen diren prozesu guztien multzoa da enbrioi osteko garapena. Bi motatakoa izan daiteke: • Zuzenekoa. animalia jaioberria helduaren oso antzekoa da, eta bere organoetako batzuk bakarrik hazi eta heltzen zaizkio (hegazti, narrasti, ugaztun...). • Zeharkakoa. Ornogabe ugaritan gertatzen da, bai eta arrain eta anfibio gehienetan ere. Bertan, jaioberria larba bat edo ninfa bat da, hau da, helduaren aldean oso ezaugarri desberdinak dituen izaki bat. Kasu horretan, hazteaz eta heltzeaz gain, animaliak bere organismoaren eraldaketa sakon bat jasaten du, metamorfosi izenekoa.

  Ernalketa-prozesua? Espermatozoideak obuluraino joatea: obuluak progesterona izeneko hormona bat jariatzen du espermatozoideak berarenganantz bideratzeko, eta bidean espermatozoideak gaikuntza-prozesua jasaten dute (mintzeko aldaketa batzuk obuluak ezagut ditzan eta ernal dadin).

Obuluan sartzea: espermatozoideek entzima bat jariatzen dute obulua inguratzen duten zelula geruza zeharkatzeko (koroa erradiatua). Ondoren, espermatozoideak obulua inguratzen duten kanpo-geruzara (gune peluzidoa) iristen dira, eta espermatozoide bakarrak lortuko du hura zeharkatzea.

Zigotoa eratzea: Espermatozoidea sartzean, obuluak osatu egiten du bigarren zatiketa meiotikoa, geldirik baitzegoen II. metafasean. Pronukleoek topo egiten dutenean, beren mintz zelularrak desagertu egiten dira eta biek bat egiten dute. Kromosomak elkartzean lortzen da zelula diploidea, zelula arrautza edo zigoto izenekoa.