Espainiako Gerra Zibila (1936-1939): Gizartearen Arrakala

Espainiako Gerra Zibila (1936-1939)

1936an, Espainiako gizartearen barruko kontraesan handien ondorioz, Espainiako historia berriko tragediarik handiena eragin zuen gatazka armatua sortu zen. Bigarren Errepublikak Espainiako gizartea berriztatzeko eta erreformak egiteko sustatzeko prozesua etenda gelditu zen, euren pribilegio-egoera arriskuan ikusi zuten talde sozialen erreakzio bortitzaren ondorioz.

Espainiako gerra zibilak garrantzi historiko itzela izan du. Alde batetik, munduaren bi ulermen arteko gatazkaren adierazpena izan zen: autoritarismo faxista eta demokrazia.

Estatu Kolpea, Herritarren Erantzuna eta Gerra Zibila

1936ko uztailaren 18ko altxamendu militarrak emaitza desberdina izan zuen zonen arabera, eta ezin izan zuen Espainia osoa erresistentzia handirik gabe hartu.

Eskuin indartsuko eskualdeetan, adibidez, Gaztelan, Leonen, Galizian, Balearretan edo Nafarroan, Errepublikaren aurkako kolpea erraza izan zen matxinatuentzat. Hala eta guztiz ere, Madrileko, Bartzelonako eta Donostiako altxamenduak ezabatu ondoren, Errepublikak Espainiako lurraldearen zatirik handiena mantendu zuen, Gobernu errepublikanoari kendutako zona konspiratzaileek aurreikusitakoa baino nahiko txikiagoa izan zen.

Uztailaren 18tik aurrerako asteetan, bi zonen frontea egonkortu egin zen; horrek borrokalariei aditzera eman zien gatazka luze baterako prestatu beharko zirela. Ikuspegi ekonomikotik begiratuta, halaber, gatazka konpontzeko aukerak Errepublikaren aldekoak ziren.

Gerra Zibilaren hasieran, militar profesionalak eta soldaduak zati txikia baino ez ziren. Armada antzeko bi zatitan banatuta gelditu zen. Errepublikarekin gelditu ziren jeneralik gehienak, armadaren %47, itsasoko armadaren %65, Guardia Zibilaren erdia eta karabineroen eta oldarreko guardien bi herenak. Guztira, 7500 ofizial inguru.

1936ko udan, kuartelak erdi hutsik egonik, Afrikatik iritsitako tropetan soilik zeuden unitate militar garrantzitsuak. Armetan zegoen masaren zatirik handiena miliziek osatu zuten. Matxinatuen artean, hiru talde zeuden: bandera falangistak, ugarienak, gerran zehar 70.000 gizon inguru; erreketeen tertzioak, Euskal Herriko eta Madrileko operazioetan eginkizun erabakigarria izan zuten soldadu karlistak; azkenik, Ekintza Popularreko edo Espainiako Berrikuntzako gazteak, mugimenduarekin bat egin eta gizon kopuru txikiagoa bildu zutenak.

Errepublikanoen artean ere, boluntarioen miliziak bakoitzaren alderdien edo sindikatuen arabera bildu ziren, eta eginkizun erabakigarria izan zuten altxamenduaren porrotean, Madrilen, Bartzelonan, Valentzian eta beste hiri handi batzuetan. Guztira, Errepublikaren zerbitzuen milizianoen 150 unitate egon ziren, eta horien barruan 200.000 borrokalari zeuden bilduta.