EAEko Industria: Sektoreak, Lurraldeak eta Erronkak

Sektore Estrategikoak

Metalurgia eta Produktu Metalikoak

Euskal Autonomia Erkidegoan (EAE) metalurgiak eta produktu metalikoen ekoizpenak garrantzi handia izan dute industrializazioaren hasieratik. Gaur egun ere sektore nagusietako bat da, enpleguaren % 33 osatuz. Gune nagusiak hauek dira:

• Bizkaian: Bilbo Handia, Durangaldea eta Nerbioi ibaiaren harana.
• Gipuzkoan: Deba, Urola eta Oria haranak, baita Donostialdea eta Behe Bidasoa ere.
• Araban: Jarduera nagusiki Gasteiz inguruan kontzentratzen da.

Adibide garrantzitsu bat Olaberriako ArcelorMittal da.

Makineria

Gipuzkoan bereziki nabarmena den industria honek bertako enpleguaren % 27 hartzen du. Bi adar nagusi ditu:

• Makina-erreminta: Metal-piezei forma emateko makinak dira. Nagusiki Deba eta Urola haranetan kokatzen da (Gipuzkoa), baita Gasteizen (Araba) eta Bizkaiko ekialdean ere.
• Etxetresna elektrikoak: Arrasaten (Gipuzkoa) kokatzen dira batez ere.

Garraiorako Materiala

Industrializazioaren hasieratik garrantzitsua izan den sektore honek balio erantsiaren % 11 eta enpleguaren % 10 osatzen ditu. Banaketa geografikoa:

• Bizkaian: Automobilgintza eta ontzigintza nabarmentzen dira, baita Zamudioko aeronautika ere (Parke Teknologikoa).
• Gipuzkoan: Beasaingo CAF (trenak) eta Ormaiztegiko Irizar (autobusak) dira enpresa nagusiak.
• Araban: Gasteizko Mercedes-Benz (automobilgintza) eta Siemens Gamesa (energia eolikoa) dira adibide esanguratsuak.

Beste Industria Garrantzitsu Batzuk

Aurrekoez gain, beste sektore hauek ere pisu esanguratsua dute EAEko industrian:

• Plastikoaren eta kautxuaren industria: Batez ere Araban kokatua.
• Petrolio-birfindegia: Muskizen dagoen Petronor da adibide bakarra.
• Elikagaiak eta edariak: Enpleguaren % 7,4 hartzen du.
• Altzariak eta manufakturak: Krisi sakona jasan duen sektorea da.
• Energia eta ura: Iberdrola bezalako enpresa handiak barne hartzen ditu.
• Papera eta arte grafikoak: Gipuzkoan du presentzia handiena.

Industriaren Bilakaera eta Egitura Berria

Industria astunak garrantzia galdu duen heinean, enpresa txiki eta ertainak (ETEak) nagusitu dira EAEko ehun industrialean. Atlantikoko isurialdea nolabait kongestionatuta dago, eta industriaren kokapena hiriburuetan zentralizatzeko joera ikusten da, zerbitzuen eta industriaren arteko lotura gero eta handiagoa delako.

EAEko industria, neurri handi batean, hiru hiriburuek osatzen duten triangeluan (Bilbo, Donostia eta Gasteiz) kontzentratzen da, nahiz eta kostaldearen eta barrualdearen arteko kontrasteak nabarmenak izaten jarraitzen duen.

Industria Lurraldez Lurralde

Gipuzkoa: Industria Orekatua

Gipuzkoa da industria-jarduerari dagokionez orekarik handiena duen lurraldea, nahiz eta Donostialdean zerbitzuen sektorea nagusitzen den. Eskualde nagusiak eta haien ezaugarriak:

• Donostialdea: Langileen gehiengoa zerbitzuetan aritzen bada ere, industriak presentzia garrantzitsua du. Gune nagusiak Donostia, Hernani, Pasaia, Errenteria eta Lasarte-Oria dira. Donostiako Miramongo Parke Teknologikoa (1994an sortua) telekomunikazioetan, informatikan, elektronikan eta enpresa-zerbitzuetan espezializatutako enpresez osatuta dago, berrikuntza eta ikerketa (I+G) sustatuz.
• Deba Bailara (Debagoiena eta Debabarrena): Eskualde honek industria-jardueran oinarritzen du bere ekonomia. Metalurgia, makineria eta bereziki makina-erreminta dira sektore nagusiak. Gune garrantzitsuenak Arrasate, Oñati, Bergara, Elgoibar eta Eibar dira. Kooperatibismoaren eredu garrantzitsuak bertan sortu ziren, hala nola Mondragon Korporazioa.
• Goierri: Industria-dentsitate handiko eskualdea da. Bertan garraiorako materialen ekoizpena (CAF Beasainen eta Irizar Ormaiztegin), metalurgia, makineria eta ekipo elektrikoak nabarmentzen dira. Gune nagusiak Beasain, Ordizia, Idiazabal eta Ormaiztegi dira.
• Urola eta Oria Haranak (Urola Kosta, Tolosaldea): Industria-dentsitate txikiagoa duten eskualdeak dira. Udalerri nagusiak (Tolosa, Andoain, Azpeitia, Zarautz) sektore anitzetan aritzen dira. Metalurgia eta makineria dira nagusi, baina altzarigintzak, ontzigintzak (Zumaia) eta papergintzak krisi gogorrak jasan dituzte azken hamarkadetan.

Bizkaia: Zerbitzuak eta Industria

Bizkaian, bereziki Bilbo Handian, zerbitzuen sektorea da nagusi (Bilbon % 84ra iritsiz), baina industria-jarduerak ere garrantzi handia du oraindik.

• Bilbo Handia: Sektore industrial nagusiak metalurgia, siderurgia (nahiz eta lehen baino pisu txikiagoarekin) eta kimikoa dira. Gune industrial garrantzitsuak Bilbo, Barakaldo, Basauri, Galdakao eta Zamudio dira. Zamudioko Parke Teknologikoa (Euskadiko Parke Teknologikoen Sarearen egoitza nagusia, 1985ean sortua) berrikuntzan eta teknologia aurreratuetan espezializatuta dago, bereziki telekomunikazioetan eta aeronautikan.
• Durangaldea eta Lea-Artibai: Eskualde hauek Bizkaiko industriaren ardatz garrantzitsuak dira. Langileen % 26tik gora industriako sektoreetan aritzen dira, bereziki metalurgian, makinerian eta garraiorako materialetan. Udalerri nagusiak Durango, Elorrio, Ermua eta Abadiño dira.
• Beste Eskualde Batzuk: Uribe-Kosta, Busturialdea eta Arratia-Nerbioi bezalako eskualdeek industria-dentsitate ertaina edo txikia dute.

Araba: Industria Gune Nagusia

Arabako biztanleen % 20k industrian lan egiten du. Lurraldeko industria-gune nagusia Gasteiz eta bere ingurua da.

• Gasteizko Ardatza: Sektore nagusiak garraiorako materialak (Mercedes-Benz), kautxua eta plastikoak (Michelin), metalurgia, makineria, energia berriztagarriak (Siemens Gamesa) eta elikagaiak dira.
• Miñaoko Parke Teknologikoa (Araba): 1992an sortua, parke honek informatika, aeronautika, telekomunikazioak eta energia-teknologiak bultzatzen ditu, I+G ardatz hartuta.
• Aiaraldea: Laudio eta Amurrio dira eskualde honetako gune nagusiak. Nahiz eta Araban egon, ekonomikoki Bizkaiari lotuago dago. Metalurgia da sektore nagusia.

Ondorio Orokorrak (EAEko Industria)

EAEko industriak XX. mendearen azken laurdeneko krisiaren ondorioz aldaketa sakonak bizi izan ditu. Industria astunen beherakada nabarmena izan da, eta, aldi berean, industria modernoago eta teknologikoago bat zabaldu da.

Gaur egungo erronka nagusiak teknologia-maila etengabe hobetzea, nazioarteko lehiakortasunari eustea eta talentua erakartzea dira.

Espainiako Landa Eremua: Nekazaritza, Abeltzaintza eta Basogintza

Espainiako landa-eremuak nekazaritza-paisaia anitzez osatuta daude. Paisaia horiek ingurune naturalaren eta giza jardueren arteko uztarketaren emaitza dira. Nekazaritza, abeltzaintza eta basogintza dira lehen sektoreko jarduera nagusiak, eta lurraldearen ezaugarri fisiko eta klimatikoek eragin nabarmena dute haien banaketan eta ezarpenean.

Espainia Hezea: Eremu Ozeanikoa

Espainia hezea iparraldean eta ipar-mendebaldean kokatzen da (Galizia, Kantauriar isurialdea). Klima ozeaniko epela eta prezipitazio ugari eta erregularrak ditu. Lurzoruak, oro har, gorabeheratsuak eta nekazaritzarako zailak dira, azalera lauak urriak baitira. Landa-paisaian populazioa sakabanatuta ageri da, herrixka txikietan antolatuta.

Jarduera Nagusiak

• Nekazaritza: Azalera txikia hartzen du eta gehienbat lehorrekoa da, prezipitazio erregularrei esker ureztapen beharra txikia baita. Garai batean autokontsumorako polilaborantza zen nagusi; gaur egun, ordea, baratzeko produktuetan eta abereentzako bazka-laborantzetan espezializatu da.
• Abeltzaintza: Jarduera ekonomiko nagusia da, bereziki behi-azienda (esnea eta haragia). Galizian, familia-ustiategi txikiek errentagarritasun arazoak dituzte. Kantauriko kostaldean modernizazio ahaleginak egin dira, baina esne-industriarekiko menpekotasun handia eta Europar Batasuneko (EB) esne-kuotak erronka garrantzitsuak dira.
• Basogintza: Jarduera garrantzitsua da, batez ere egurra paper-pastarako eta altzarigintzarako erabiltzen da. Espezie nagusiak hazkunde azkarrekoak dira: Pinus radiata (edo insignis pinua) eta eukaliptoa. Azkenaldian, gaixotasunek eta suteek arazoak sortu dituzte.

Espainia Mediterraneoa: Kostaldea eta Guadalquivir

Mediterraneo itsasoaren inguruko kostaldean (Kataluniatik Andaluziara) eta Guadalquivir ibaiaren haranean klima mediterraneo kostaldekoa da nagusi. Uda bero eta lehorrak ditu, eta prezipitazioak, berriz, irregularrak eta udazkenean kontzentratuak. Nekazaritzarako eta abeltzaintzarako espazio garrantzitsuak daude.

Jarduera Nagusiak

• Nekazaritza:
  • Laborantza ureztatua: Oso garatua dago eta esportaziora bideratuta. Baratzezaintza (negutegietan Almerian, Murtzian) eta frutikultura mediterraneoa (zitrikoak Valentzian eta Murtzian; fruitu tropikalak Andaluziako kostaldean) nabarmentzen dira. Lorezaintza ere garatu da Katalunian eta Valentziako Erkidegoan.
  • Lehorreko laborantza: Tradizionala da eta "hirukote mediterraneoa" (garia, mahatsondoa, olibondoa) barne hartzen du, nahiz eta zerealek garrantzia galdu duten. Olibondoa (Andaluzia) eta almendrondoa ere garrantzitsuak dira.
• Abeltzaintza: Intentsiboa da nagusiki. Behi- eta txerri-azienda Katalunian eta Murtzian kontzentratzen da. Ardi- eta ahuntz-azienda, berriz, estentsiboagoa da eta eremu lehorragoetan aurkitzen da.
• Basogintza: Garrantzi txikia du, Huelvako eukalipto-sailak eta artelatzaren ustiapena (Extremadura, Andaluzia) salbuetsita.

Espainia Barnealdea: Mesetak eta Ebroko Harana

Barnealdeko mesetak (Ipar eta Hego Meseta) eta Ebroko sakonunea dira eremu honetako paisaia nagusiak. Erliebe lauak edo uhinduak dira nagusi, altitude handiarekin. Klima mediterraneo kontinentalizatua da, tenperatura-kontraste handiekin (uda beroak eta negu hotzak) eta prezipitazio urri eta irregularrekin.

Jarduera Nagusiak

• Nekazaritza:
  • Lehorrekoa: Zabalena da. Zerealak (garia, garagarra) dira nagusi Gaztela eta Leonen, Gaztela-Mantxan eta Aragoin. Mahatsondoa (Errioxa, Duero, Mantxa) eta olibondoa (Mantxa, Aragoi) ere garrantzitsuak dira. Lugorriak eta txandakako laboreak erabiltzen dira errentagarritasuna hobetzeko.
  • Ureztapena: Azken hamarkadetan asko hazi da ibaien ertzetan (Duero, Tajo, Guadiana, Ebro). Industria-laboreak (erremolatxa, ekilorea) eta barazkiak landatzen dira.
• Abeltzaintza: Tradizionalki estentsiboa izan da, bereziki ardi-azienda. Hego Mesetan eta Extremaduran, dehesa izeneko paisaia agertzen da, non txerri iberikoak eta behi estentsiboak hazten diren.
• Basogintza: Garrantzi gutxikoa da orokorrean, baina badira zenbait eremu espezializatu, hala nola Soriako pinudiak altzarientzako egurra lortzeko.

Espainia Mendialdean: Baldintza Zailak

Espainiako mendiguneek (Pirinioak, Kantauriar mendikatea, Sistema Iberikoa, Sistema Zentrala, Mendikate Betikoak) altitude handiak eta malda nabarmenak dituzte. Klimak mendiko ezaugarriak ditu: hotza da eta prezipitazioak ugariagoak dira (elur moduan neguan). Populazioa oso sakabanatuta dago eta dentsitate txikia du.

Jarduera Nagusiak

• Nekazaritza: Oso mugatua da malda eta klimagatik. Haranen hondoetan barazkiak eta fruta-arbolak lantzen dira autokontsumorako. Levanteko eta Hegoaldeko mendi-hegaletan, terrazak edo soroak eraiki dira almendrondoak eta olibondoak landatzeko.
• Abeltzaintza: Jarduera tradizional nagusia da, ia beti estentsiboa. Iparraldeko mendietako larreetan behiak eta ardiak hazten dira. Mediterraneoko mendietan, transhumantzia (artzainek azienda lekuz aldatzea urtaroaren arabera) oraindik praktikatzen da, nahiz eta gainbeheran egon.
• Basogintza: Basoek azalera handia hartzen dute. Egurra tradizionalki erregai gisa eta eraikuntzarako erabili da. Zenbait eremutan ustiapen komertziala egiten da (pinudiak, pagadiak). Iparraldean gaztainondoak ere garrantzitsuak dira.

Kanariar Uharteak: Bolkanikoa eta Subtropikala

Kanariar uharteek jatorri bolkanikoa dute eta klima subtropikal lehorra, tenperatura epelekin urte osoan eta prezipitazio eskasekin (altitudearen arabera aldatzen da). Nekazaritza eta abeltzaintza tradizionalak turismoaren hazkundeak eta ur eskasiak baldintzatu dituzte.

Jarduera Nagusiak

• Nekazaritza:
  • Kostaldean eta altitude baxuetan: Ureztapen intentsiboko laboreak dira nagusi, esportaziora bideratuak: platanoa (uharte hezeenetan), tomatea eta pepinoa (negutegietan), loreak eta landare apaingarriak.
  • Altitude ertain eta altuetan: Lehorreko laborantza tradizionalak mantentzen dira, hala nola patata eta mahatsondoa (bereziki ardoetarako). Gofioa egiteko zerealak ere landatzen dira.
• Abeltzaintza: Bigarren mailako jarduera da. Ahuntz-azienda da nagusi, eta neurri txikiagoan ardiak. Nekazaritzari lotuta egon ohi da.
• Basogintza: Ustiapen ekonomikoa mugatua da. Kanariar pinudiak eta laurisilva basoak babestutako eremuak dira gehienbat, nahiz eta egurra erabilera lokaletarako baliatzen den.

Ondorio Orokorrak (Espainiako Landa Eremua)

Espainiako nekazaritza-, abeltzaintza- eta basogintza-paisaiak oso anitzak dira, lurralde bakoitzaren ezaugarri fisiko eta klimatikoei estuki lotuak. Jarduera hauek tradizionalki landa-biztanleriaren bizimoduaren oinarria izan badira ere, gaur egun erronka handiei aurre egin behar diete:

• Nazioarteko merkatuetan lehiakortasuna handitzea.
• Europar Batasuneko Nekazaritza Politika Bateratuaren (NPB) baldintzetara egokitzea.
• Landa-eremuen despopulazioari aurre egitea.
• Ingurumen-jasangarritasuna bermatzea (uraren kudeaketa, biodibertsitatea, etab.).
• Klima-aldaketaren ondorioetara moldatzea.

Horrek guztiak etengabeko moldaketa eta modernizazioa eskatzen du Espainiako lehen sektorean.