Dominio del Verbo en Gallego: Tiempos, Clasificación y Usos Esenciales

Enviado por Programa Chuletas y clasificado en Francés

Escrito el en español con un tamaño de 7,99 KB

El Verbo en Gallego: Estructura, Tiempos y Formas

El verbo es una palabra variable que se analiza desde tres puntos de vista:

1. Semántica

El verbo indica acciones, estados o fenómenos.

2. Sintaxis

Constituye el núcleo de la frase verbal, concordando con el sujeto en número y persona, excepto los verbos impersonales (como chover) que no tienen sujeto.

3. Morfosintaxis

Es una unidad integrada por: Raíz + Vocal Temática + Morfema de Modo y Tiempo + Morfema de Número y Persona.

Tiempos Verbales en Gallego

Indicativo

  • Presente: canto
  • Pretérito Perfecto: cantei
  • Pretérito Imperfecto: cantaba
  • Pretérito Pluscuamperfecto: cantara
  • Futuro: cantarei
  • Condicional (Futuro Hipotético): cantaría

Subjuntivo

  • Presente de Subjuntivo: cante
  • Imperfecto de Subjuntivo: cantase

Imperativo

  • Canta (tú), Cantade (vosotros)

Clasificación de los Verbos en Gallego

1. Clasificación Formal

  • Regulares (cantar)
  • Semirregulares (durmir, con alternancia vocálica)
  • Irregulares (ser)
  • Defectivos:
    • Impersonales (neva, sin sujeto)
    • Unipersonales (ouvea)

2. Clasificación Sintáctica

  • Transitivos: necesitan Complemento Directo (CD) o Complemento Indirecto (CI). Ejemplo: Tomou un café.
  • Intransitivos: no necesitan complemento. Ejemplo: Quedei durmido.
  • Impersonales: Chove en Santiago.

3. Clasificación Semántica

  • Incoativos: indican el comienzo de una acción.
  • Imperfectivos: acción continuada o en transcurso.
  • Perfectivos: acción acabada (nacer, chover).
  • Frecuentativos: acción repetida (puntear).

Alternancia Vocálica en Gallego

La alternancia vocálica se produce entre vocales radicales abiertas y cerradas, y afecta a verbos semirregulares. Se distingue entre formas rizotónicas (con acento en la raíz) y arrizotónicas (acento en las desinencias). La 1ª y 2ª persona del plural son siempre arrizotónicas.

  • I.C. (Alternancia de la vocal radical abierta y cerrada): Ejemplos: acordar, levar, xogar.
    • Arrizotónicas (4ª y 5ª persona): Presente de subjuntivo: vocal abierta, excepto en la 4ª y 5ª persona.
    • Imperativo: alternancia entre formas abiertas y cerradas.
    • Presente de Indicativo (1ª, 2ª, 3ª persona) y Presente de Subjuntivo (2ª persona).
  • II.C.: Ejemplo: moio - moia, moes - moio. Excepciones: queres, querer, poder, ler, crer, deber.
  • III.C.: Ejemplo: Durmir (u / o). Durme (tú), durmide (vosotros).

Verbos Irregulares en Gallego: Ejemplos

PEDIR

  • Presente de Indicativo: pido, pides, pide, pedimos, pedides, piden
  • Presente de Subjuntivo: pida, pidas, pida, pidamos, pidades, pidan
  • Imperativo: pide, pedide
  • Verbos con la misma conjugación: adherir, advertir, agredir, competir, concernir, conferir, diferir, discernir, divertir, dirixir, espedir, espir, expedir, impedir, inferir, inserir, invertir, uxerir, medir, preferir, proferir, referir, reflectir, repetir, revestir, suxerir, transferir, transgredir, vestir.

SEGUIR

  • Presente de Indicativo: sirvo, serves, serve, servimos, servides, serven
  • Verbos similares: asentir, conseguir, consentir, desmentir, ferir, malherir, mentir, perseguir, proseguir, resentir, sentir, seguir.

DURMIR

  • Presente de Indicativo: durmo, dormes, dorme, durmimos, durmides, dormen
  • Verbos similares: acudir, bulir, consumir, cubrir, cumplir, cuspir, descubrir, encubrir, engulir, entumir, fundir, fuxir, lucir, mulir, muxir, pulir, recubrir, relucir, ruxir, sacudir, subir, sufrir, sumir, translucir, tusir, ulir, urdir, xurdir, xunguir.

El Infinitivo Conjugado en Gallego

El infinitivo conjugado es un rasgo lingüístico exclusivo del sistema gallego-portugués. Es obligatorio cuando se refiere a un sujeto expreso.

Casos de Uso Obligatorio del Infinitivo Conjugado

  1. Cuando el infinitivo tiene un sujeto expreso, diferente o igual al del verbo principal: Gañares ti a competición foi o que máis rabia lles deu aos membros do outro equipo.
  2. Cuando no hay sujeto expreso, pero el infinitivo hace referencia al agente: Insinuaron seres o culpable de todo.
  3. Cuando el infinitivo va introducido por una preposición con un sujeto propio situado antes del verbo principal: Por deixaren a porta aberta, o gato comeunos o caldo.
  4. Cuando el infinitivo va introducido por una preposición, es obligatorio si tiene un sujeto diferente o aparece algún elemento interpuesto: Berrounos por manchardes a cociña / Berrounos toda a tarde e toda a noite por mancharmos a cociña. En otros casos, es recomendable no usarlo: Berrounos por manchar / mancharmos a cociña.
  5. Cuando tiene un sujeto propio y complementa a un nombre: Esa era a causa de estaren tan tristes.

Casos de Uso del Infinitivo Sin Conjugar

  1. Cuando tiene carácter impersonal: Cantar alegra o día / Acabar cos incendios nun ano non é labor doado.
  2. Cuando forma parte de perífrasis verbales: Tedes que marchar á escola.
  3. Cuando va regido por verbos modales (poder...), causativos (mandar, deixar, facer, permitir...) o de sentido (oír, ver, sentir...): Podedes traer a equipaxe? / Sentimos chegar tan tarde.
  4. En proverbios y frases hechas: Cantar e comer non pode ser.
  5. Con valor imperativo: Coller as vosas cousas e marchar axiña.

Perífrasis Verbales en Gallego

Una perífrasis verbal es un complejo verbal constituido por una forma conjugada y otra en infinitivo, gerundio o participio.

Perífrasis Temporales

(Indican la perspectiva con que el hablante contempla la acción)

  • De Futuridad (sin especificar el momento exacto).
  • De Inminencia (indica futuro inmediato).

Perífrasis Modales

(Indican la actitud del emisor)

  • De Obligación (necesidad de realizar la acción).
  • De Hipótesis (acción posible o hipotética).
  • De Duda.

Perífrasis Aspectuales

(Se refieren al proceso de la acción verbal)

  • Imperfectivas (acción no terminada).
  • Perfectivas (acción terminada).
  • Incoativas (la acción verbal está en su inicio).
  • Terminativas (la acción verbal se sitúa en su final).
  • Reiterativas (repetición de la acción verbal).
  • SER + Participio (Pasiva)

Entradas relacionadas: