O Clima: Formación, Tipos e Cambios Climáticos

O Clima

Clima é o conxunto de fenómenos meteorolóxicos que caracterizan a situación e o tempo atmosférico nun lugar determinado da Terra.

Climogramas son gráficas que representan os climas de diferentes zonas da Terra e permítennos coñecer a temperatura e as precipitacións.

Formación das Precipitacións

Precipitación é a caída de auga líquida ou sólida sobre a superficie. Para que se produza, deben formarse as nubes, que poden xurdir de tres formas distintas:

• Nubes de convección térmica: fórmanse en casos de inestabilidade atmosférica, como consecuencia do ascenso convectivo de aire cálido e húmido ata acadar o nivel de condensación, onde se orixina unha nube pequena de tipo cúmulo. Se hai suficiente temperatura e humidade, fórmase un cumulonimbo.
• Nubes por ascenso orográfico: prodúcense polo choque dunha masa de aire húmido contra unha montaña, que provoca o seu ascenso ata acadar o nivel de condensación. O desenvolvemento destas nubes é horizontal, chámanse estratos, e orixinan precipitación por contacto da nube coa ladeira ou precipitación horizontal.
• Nubes de convección nunha fronte: zona de contacto entre dúas masas de aire de distintas temperaturas e humidade, con gran contraste térmico. As masas compórtanse como sistemas illados, chocan, e na zona de contacto libérase enerxía en forma de chuvias ou ventos. As frontes dan lugar a borrascas frontais ou móbiles. Existen tres tipos de frontes: Frías (masa de aire frío movida polo vento ata contactar con aire cálido), Cálidas (masa de aire cálido desprazada ata encontrar aire máis frío) e Ocluídas (superposición de dúas frontes, unha fría e outra cálida).

Tipos de Precipitacións

Chuvias: precipitacións en forma líquida: chovisca, chuvia persistente e chuvasco. Os dous últimos poden orixinar inundacións, cuxo perigo aumenta coa intensidade ou frecuencia. Chuvias torrenciais: precipitacións superiores a 200 litros por metro cadrado durante 24 horas. En función da cantidade de auga caída en 12 horas, hai tres tipos de alerta: branca, amarela e vermella.

Tormentas: fórmanse sempre nun cumulonimbo orixinado por convección térmica ou frontes frías, e tamén por ascenso orográfico. As de convección térmica abarcan un territorio pequeno, mentres que as frontais ocupan un maior territorio e adoitan darse noutras estacións do ano.

Neve e Sarabia: a neve é perigosa en zonas de montaña, podendo dar lugar a aludes. Outro perigo son as cifras, combinación de vento, neve e temperaturas baixas que poden paralizar as cidades e provocar vítimas. A sarabia fórmase nas tormentas de primavera ou verán cando os cristais de xeo do cume caen á zona intermedia da nube e son envoltos pola humidade.

O Clima nas Nosas Latitudes

O clima nas zonas temperadas do hemisferio norte vén determinado pola fronte polar e a corrente do chorro, que fan de fronteira entre o aire frío polar e o cálido tropical.

O chorro polar (jet stream) é un río de vento veloz que rodea a Terra, a altitudes da tropopausa, de oeste a este.

A fronte polar, formada por frontes cálidas, frías e ocluídas, rodea a Terra como unha única fronte, separando dúas masas de aire de distinta temperatura.

O vórtice circumpolar é un conxunto de borrascas ondulatorias que constitúen a fronte polar, separando o aire frío polar do cálido subtropical de latitudes medias.

Anticiclóns de bloqueo: a dilatación permanece sen que se rompan os meandros, orixinando anticiclóns de bloqueo. Permanecen inmóbiles durante días e actúan como barreiras, impedindo a entrada das chuvias e causando secas. Desvían as borrascas a outras rexións, producindo precipitacións torrenciais e inundacións.

O clima en España vén determinado pola posición xeográfica do anticiclón das Azores. No verán, está máis ao norte e bloquea a entrada de borrascas. Estes ventos cálidos, secos e cargados de po dan lugar a calixeiro. No inverno, o anticiclón vai cara ao sur e permite a entrada de borrascas. O país compórtase como un continente, formándose un anticiclón de bloqueo que causa secas, néboas e xeadas, desviando as chuvias cara ao norte. As chuvias do inverno son frontais, pero requiren a disipación do anticiclón continental. Cando aumenta a calor, o anticiclón continental desaparece e entran borrascas ondulatorias.

A gota fría é unha situación común en España, a finais de verán e comezos de outono. Orixínase pola entrada de aire frío en altura, rodeado de aire máis cálido e menos denso, baixando en espiral. Tamén se orixina por unha borrasca polo ascenso convectivo do aire cálido e húmido, formando unha nube de rápido desenvolvemento vertical, con fortes chuvias e nevadas.

Cambios Climáticos Pasados

Variación do Clima antes do Cuaternario

Houbo variacións de temperatura significativas. A existencia de Panxea freou as correntes oceánicas, impedindo que acadaran latitudes medias e altas, explicando as glaciacións precámbrica e carbonífera. O vento frío e seco impediu a entrada das chuvias, causando a desertificación do Pérmico. Durante o Mesozoico e o Terciario, a temperatura elevouse. A extinción dos dinosauros debeuse ao impacto dun meteorito, que baixou as temperaturas e tapou a luz solar.

Variacións das Temperaturas durante o Cuaternario

A distribución das terras e mares case non variou, e as variacións climáticas explícanse polos ciclos de Milankovitch.

Cambios de Temperatura durante o Pasado Histórico

O óptimo climático é o período de máximo quentamento, con temperaturas 2 ou 3 graos superiores á actual, causando o retroceso dos xeos e a elevación do nivel do mar.

As manchas solares son zonas escuras na superficie solar que aumentan ata un máximo cada 5 anos aproximadamente.

Cambios Climáticos Presentes e Futuros

Nos últimos anos, as cantidades de CO2 aumentaron. Segundo o Panel Intergobernamental sobre o Cambio Climático, existen evidencias do papel humano no cambio climático global. Ademais do CO2, outros gases favorecen o efecto invernadoiro: metano, óxido nitroso e os F-gases.

Cambios Futuros: subida do nivel do mar con inundacións costeiras, causada polo desxeo. Diminución do albedo, elevando as temperaturas. Aumento dos icebergs. Desconxelación do océano Ártico, afectando a cinta transportadora. Desprazamento das zonas climáticas cara aos polos. Aumento das temperaturas da troposfera, especialmente no hemisferio norte. Cambios na distribución das precipitacións. Redución da calidade das augas. Problemas de saúde por fame e enfermidades derivadas das malas colleitas. Reactivación de enfermidades transmitidas por mosquitos e outros vectores.