Bigarren Mundu Gerra: Historia eta Ondorioak

Gerra Hotza:

Gerra hotza 1947. urtean hasi zen eta hainbat urte iraun zuen 1991 arte. Denbora tarte horretan hainbat gertakari garrantzitsu izan ziren, non gaur egun, lau fasetan banatzen da:

• Bake garaia (47-53):

  Greziako gerra zibila, Berlingo blokeoa, Koreako gerra.

• Misilen krisia (53-62):

  Hungariako iraultza, Lasterketa nuklearra, Kubako misilen krisia, Berlingo harresia.

• Tentsioa garai altutik krisira (63-73):

  Vietnamgo gerra, Txekoslovakiako inbasioa.

• Berpizkunde eta amaiera (73-91):

  Afganistango inbasioa.

Gerra Hotza eragin zuen gertakizun nagusia: Komunismoaren gorakadak botere-sektoreen artean, eta Txinako Gerra Zibila piztu izana 1927an. Estatu Batuak eta SESB beren eredu sozial, politiko eta ekonomikoa mundu osoan inposatzeko lehian aritu ziren. Alde batetik, Estatu Batuak Kapitalismoa. Bestalde, Sobiertar Batasunak komunismoa. Gertaera guztiek badute antzekotasun bat eta honeako da, guztietan komunismoa kapitalismoaren aurka agertzen dela. Aurkariak zirenez, eta ez zutenez sistema politiko berbera, alderdi bakoitzak beste alderdiaren erasoen aurrean erreakzionatzen zuen. SESB-ek gerrari amaiera eman zion eta hau, krisi ekonomiko larrian sartu zen, ondorioz, Berlingo harresia behera bota egin zen, eta AEB munduko potentzia bakarra bilakatu zen 1991ean. NATO, nazioarteko erakunde bat bilakatu zen, eta SESB-ko herri batzuk baita bertan sartu zuten.

Bigarren Mundu Gerraren amaiera:

Gerra amaieran, potzentziak bildu egin ziren etorkizuna prestatzeko. Nazioarteko gatazkak saihestea helburu, Yalta (Ukrania) eta Postdam (Alemania) hirietan bake-elkarrizketetan aritu ziren. Nazio Batuen Erakundea sortu (NBE). Hainbat arazo: Bigarren Mundu Gerran Estatu Batuak eta Sobietar Batasuna Alemania naziaren kontra aliatu. Aldiz, gerraren ostean harremanak hondatu. Elkarren artean mesfidantza (desconfianza), ondorioz, biak indar militarrak, nuklearrak barne metatzen hasi ziren. Gerraren irabazleen artean alde handiak: Erresuma Batua eta Estatu Batuak herrialde demokratikoa eta kapitalista ziren; SESB komunista. Sobietar Batasunak sistema komunistak ezarri naziengandik askatzen lagundutako Europa ekialdeko herrialdetan. Britainia Handiak eta Europak nagusitasuna galdu zuten nazioartean, bi superpotentzien mende geratu; AEBren eta SESBen mende. Bi superpotentziek munduko lider izan nahi. Deslokalizazioa hasi zen, baina kolonizatutako herrialdeetan, independentziarako bidean, askotan istilu latzak gertatu. Estatu Batuak beldur ziren, uste baitzuten mendebaldeko Europako hainbat herrialdetan, gerrak eragaindako egoera ekonomiko kaskarren ondorioz, komunistak nagusituko zirela. Hori Estatu Batuen segurtasunerako mehatxu gisa ikusten zuten. Sobietar Batasuna, berriz, beldur zen, ikusten zuelako Estatu Batuetako politikak Sobietar Batasuna gerra aurreko mugetara eramatea zuela helburu. Hori mehatxu gisa ikusten zuen, gerran irabazitako lurraldeak eraso berri larriak saihesteko funtsezkoak zirela uste baitzuten.

Bigarren Mundu Gerraren ondorioak:

1945ean, Naizo Batuak sortu zen, herrialdeen arteko bakea ziurtatzeko. Nazio Batuen Segurtasun Kontseilua hamabost herrialdek osatutako erakunde iraunkorra da; horietako bost Bigaren Mundu Gerraren irabazleak izan ziren: Txina, AEB, Frantzia, Errusia, Erresuma Batua. Bost herrialde horiek beto-eskubidea zuten; Nazio Batuen proposamenak onartu ala ez erabakitzeko eskubidea. Gaur egun horrela izaten du. Nazioarteko egoera berria zen; Europa suntsituta zegoen eta Superpotentziak AEB eta SESB ziren. Estatu Batuek bloke kapitalista osatu zuten, bloke demokratiko izenez ere deitua. Estatu Batuek euste-politikak abiarazi zituzten; esaterako, Truman Doktrina edota Marshall Plana. Sobietarrek ekialdeko Europa naziengandik askatu zuten, eta hango herrialdeekin bloke komunista sortu zuten. Bi blokeen arteko desadostasunek Gerra Hotza eragun zuten (1947 eta 1991 artean). Hotza terminoak ez zegoela eskala handiko borroka zuzenik bi superpotentzien artean esan nahi du, alde bakoitzak babestutako gerrak egon arren. Lehendabiziko arazoen ostean, AEBk eta mendebaldeko herrialdeek NATO (Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundea) sortu zuten, sobietarren mehatxuaren aurkako itun militar gisa. SESBk eta haren aliatuek Varsovia Ituna sinatu zuten.

ALTZAIRUZKO OIHALA:

1. Wiston Churchill Erresuma batuko ministroa zen, kapitalismoa defendatzen zuen.

2. Amerikarrek sinistu beharra zuten Churchilli, gaiaz bazekielako eta informatuta zegoelako.

3. Curchillen arabera, komunistak lur eta ideologiak zabaldu nahi zituzten. Bestalde, hainbat herrialde sobietarren eraginpean egotea nahi zuten.

4. Altzairuzko ohiala: Bigarren Mundu Gerraren amaieran Europa bi zaititan banatu zuen irudizko lerroa.

5. AEB eta SESBren artean tentsio asko.

TRUMAN DOKTRINA:

1. Truman garai artako AEBko presidentea.

2. Trumanek uste zuen Grezia Estatu Batuen laguntzaren beharrean zegoela, izan ere, Greziaren estatua meatxupean zegoen, komunistek babestutako ehunka gizon armaturen jarduera terroristek gobernuari meatxatu ziolako, eta beraz, komunismoa hona zabalduko zela uste zuten.

3. Esaten zuen, Turkia eta Greziari lagundu ezean bakea amaitua izango zela, harreman ekonomikoa galduko zutela herrialde harekiko komunismoan sartzen.

4. Trumanek, Estatu Batuen politika hau, babeserako zela babesten zuen.

5. Sobietarrak ziren etsailak.

6. AEB eta SESB etsalak, tentsio handia.

STALINEN ERREAKZIOA:

1. Stalin Leninen ondorengo sobietar burua.

2. Komunismoa defendatu.

3. Komunista izanda, Churchillekiko zuen desadostasunagatik kritikatzen zuen Churchill.

4. Komunismoa erasokorra faxismoaren aurkako borrokan.

5. Komunismoa hedatu egin da, faxismoaren aurka egindako borrokan fidagarriak, sakrifikatuak eta ausartak direla erakutsiz.

6. SESB eta AEBren artean tentsioa.

SOBIETAR ENBAXADOREAREN TELEGRAMA:

1. Estatu Batuetako Sobietar enbaxadoreak (Nikolai Novikov) telegrama idatzi zuen 1946an.

2. Altzairuzko ohialari buruz hitz egiten du, Truman eta Estatu Batuari buruz.

3. - Novikov jaunak dio, Estatu Batuak dena beretzat nahi duela.

4. Bigarren Mundu Gerran AEB azken unean sartu zen, gerrari amaiera ematea erraza zenean, euren interesak erabat zihurtatuta zeudela uste zuten.

MARSHALL PLANA:

1. Marshallen arabera logikoa zen Europako ekonomiari laguntzea gosearen, pobreaziaren eta beste hainbat faktoreei aurre egiteko.

2. Sobietar Batasuneko komunistek AEBko kapitalistekin aurrez aurre topo egin behar zuten.

3. Estatu Batuarrek laguntzen zituzten herrialdeen kontrola eskuratu nahi zuten. Sobietarrek, eraso ekintza gisa ikusi zuten eta ez zuten inoiz plana onartu.