Banaketa ekonomia

1. Globalizazioa Mundu mailako ekonomia-
, teknologia-, gizarte- eta kultura-prozesua da globalizazioa.
Geroz eta handiago den munduko herrialdeen arteko interdependentzian eta komunikazioan datza; horren arabera, bateratzen ari dira herrialdeen merkatuak, gizarteak eta kulturak, eta denak izaera globala garatzen ari dira. Globalizazioa prozesu dinamikotzat hartzen da, eta bereziki gizarte kapitalista demokratikoetan sortzen eta garatzen da. Ekonomia arloan, globalizazioak ekartzen du tokiko ekonomiak mundu mailako merkatu-ekonomian bateratzea, non produkzio moduak eta kapitalen mugimenduak planeta-eskalan eratzen baitira. Inguru horretan, garrantzi handiagoa jasotzen dute enpresa multinazionalen rolak, kapitalen eramanekarri askeak eta kontsumo-gizartearen behin betiko ezarpenak. Liberalizazioaren helburua nagusitzen da estatuen ordenamendu juridikoetan eta nazioarteko harremanetan. Globalizazioaren baiezko edo ezezko balorazioa egiten da ideologiaren arabera: sektore batzuek gogotsu hartu dute eta beste batzuk gogor jarri dira kontra. 1.1. Globalizazioaren egitateak Munduko herrialdeen arteko interdependentzia islatzen duten gertaerak, aldi berean globalizazioa zehazten dutenak, hauek dira: a) Washingtoneko adostasuna: Dokumentuak jasotzen du Washingtonen egoitza duten talde ekonomikoek Latinoamerikako herrialdeen hazkundea sustatzeko ekonomia-programa gisa orokorki onartzen zuten hamar politiken zerrenda. b) Mundu Merkataritzaren Erakundearen sorrera,1995ean: GATT gaindituz, NDFko eta Mundu Bankuko estatu kide gehienak batzen ditu Mundu Merkataritzaren Erakundeak, zuzenenean (kide gisa) edo zeharka (elkartu gisa). c) Krisialdi ekonomikoak Kapitalen eraman-
ekarri askea orokortzeak eta hartu duen abiadurak ekarri du dirua estatuen artean azkartasun eta erraztasun osoz sartzea eta irtetea. Ordea, aldi berean, tokiko ekonomia- eta finantza-krisiek eragin globala izatea ere ahalbidetu du. d) Ekonomia-bateratze prozesuak 1990eko hamarkadan zehar, eskualde esparruko lankidetza- eta bateratzeprozesu asko sustatu eta garatu ziren. Horrela, Europako Erkidegoak bateratzean sakondu eta Europar Batasuna sortu zen.

e) Txinaren sarrera MMEn, 2001ean 1980ko hamarkadan martxan jarritako merkatu-sozialismoa garatu zuen Txinak 1990eko hamarkadan zehar. Txinak, sistema politiko komunistarekin batera, egitura ekonomiko kapitalista bat eratu du; azken horrek 2001ean MMEko kide bihurtzea ahalbidetu zion. f) 2001eko irailaren 11ko atentatuak Eragin globala izan zuten Osama Ben Ladem-ek gidatutako Al-Qaeda terrorista taldeak New Yorkeko World Trade Center-en aurka eta Washingtoneko Pentagonoaren aurka egindako atentatuak –munduko telebista kate guztietan zuzenean ikusi ahal izan zenak–. Une hartatik aurrera, nazioarteko terrorismoaren aurkako borrokak eta segurtasun nazionalaren babesak (Estatu Batuenak, bereziki) funtsezko garrantzia jaso zuten agenda globalean. 1.2. Globalizazioaren ondorio kaltegarriak a) Azpigarapenaren arazoak: Estatuen arteko lankidetzaren helburu nagusietakoa da herrialde txiroei laguntza ematea, eta helburu horrekin sortu zen Nazio Batuen Erakundea. b) Kontsumismoa: Munduko aberastasuna handitu bada ere, ez da banatu planetan zehar modu solidarioan, ezta herrialde aberatsen barruan ere. Horren ondorioz, bi milioi pertsona baino gehiago bizi dira txirotasunean. c) Aldaketa klimatikoaren ondorioak Erresuma Batuko Gobernuak, G-8 taldearen ordezkari gisa, aldaketa klimatikoaren eragin ekonomikoari buruzko txostena eskatu zion Nicholas Stern-i, Mundu Bankuko ekonomia-buru izandakoari. 2006ko urrian eman zen aditzera Stern Txostena. d) Merkataritza-esparrua: Premia gehiago dituzten herrialdeen atzerapena argi nabaritzen da merkataritza-esparruan. Kontraesan handia agertzen da globalizazioaren inguruan. Fenomeno horrek merkatuen irekiera erraztu beharko luke eta, horren ondorioz, azpigaratutako herrialdeentzat hazkunderako sustapena ekarri beharko luke. Ordea, globalizazioak indar handiagoa hartzen duen heinean, herrialde txiroenen esportazio-gaitasuna orain dela hamabost urteko mailetara jeitsi da

2.1. Globalizazio neoliberala 1973ko krisia gainditzeko helburuarekin 1980ko hamarkadaren hasieran ezarri ziren neurri neoliberalak gaurko mundu-ekonomiaren ezaugarri nagusiak bihurtu dira. Washingtoneko Adostasunak indartu zuen egoera hori, bereziki 1990eko hamarkadan orokortu den globalizazioaren testuinguruan. Horrek guztiak ekarri du gaur egungo mundu-kapitalismoaren faseari globalizazio neoliberala izena ematea. Fase horren adierazgarria izan da planetan zehar ekonomia-ekintza ez arautzeko politikak martxan jarri direla, bereziki nazioarteko produkzio-, merkataritza- eta finantza-kapital fluxuak liberalizatzeko. Globalizazio neoliberalaren garapenak emaitza kontraesankorrak ekarri ditu: 122 • Arrakastatsua izan da Mendebaldeko herrialdeen ekonomia berreskuratzeko estrategia gisa • Arrakastatsua izan da ekonomia-eredu kapitalista zabaltzeko ere, batez ere sobietar sistemaren porrotaren ostean, eta merkatu-sozialismoa garatzeko • Kapitalismoa zabaltzeak hazkunderako gune dinamiko berrien sorrera ekarri du. Horrek aldatu du nazioarteko harreman ekonomikoen antolaketa, eta kolokan jarri ditu Bigarren Mundu Gerra ostean ezarritako gune hegemonikoak. • Ordea, globalizazio neoliberalak langileen bizitza eta lan-baldintzak okerrera joatea eragin duenez, gizarte-atsekabea handitu du. Gogora dezagun neurri neoliberalek 1970eko hamarkadako krisia gainditzea lortu zutela. 

Nire baitan Globalizazioa onuragarria da mundu kapitalista honetan, munduko herrialdeen merkatuak, gizarteak eta kulturak bateratzen baitira danak globalki garatzeko. Guztia bezala, bere alde txarrak eta honak ditu. Alde batetik, ondorio ekonomiko onak ditu: hazkunde ekonomikoa Herri garatuetan batez ere, enpresen tamaina handitzea, nazioen arteko aldeak handitzea, merkatua mundu mailan izatea, etab. Ondorio sozial onuragarriak mendebaldeko kulturaren nagusitasuna, komunikazio enpresen handitzea, gustoen globalizazioa, etab. Bestaldetik, ingurumenaren suntzipena ekartzen du: uraren eskazia, klima aldaketa, energia iturrien gehiegizko kontsumoa, etab. Ondorio politiko kaltegarriak ere baititu: estatu demokratikoek kontrol gaitasuna galtzen dute eta garapen bidean dauden herrialdeek autonomia galtzen dute. Honekin eta esan dezaket euki nahi dugun bizitzarako globalizazioa beharrezkoa da, baina kaltegarria munduarentzat eta herrialde askorentzat.