Artearen Historia: Erroma Klasikotik Arte Islamiarrera

GAIA - ERROMA KLASIKOA

Arkitektura Erromatarra

• Erromatarren praktikotasuna: Greziar arkitektura miresten zuten, baina beren behar praktikoetara egokitu zuten. Adreilua eta zementua erabiltzen hasi ziren, eta eraikinen apaingarriak marmolez egiten zituzten.
• Bi orden berriak:
  • Ordena toskanarra: Zutabeak kanalik gabeak dira, eta oinarri bat dute (dorikoak ez bezala).
  • Ordena konposatua: Akanto hostoak eta bolutak dituen kapitel aberats bat dauka.
• Erdi puntuko arkua eta kanoi ganga: Teknologia berri hauek ganga eta kupulak eraikitzeko erabili ziren.
  • Kupulak: Maskorren edo petxinen gainean eraiki ohi ziren.
  • Adibideak: Kaltzadak, errepideak eta zubiak, eraikin zibilak, eta eraikin erlijiosoak.

Erromatar Eskultura

• Bi joera nagusi:
  • Naturalista: Pertsonen espresioak eta keinuak errealismo handiz adierazten zituzten.
  • Idealista: Jainko eta enperadoreen irudi idealizatuak egiten zituzten.
  • Adibideak:
    • Prima Portako Augusto: Irudi klasikoa da, greziar inspirazioa duena, eta kontrapostoarekin irudikatzen da. Eskuineko besoa altxatuta eta armadako lehen buruzagi moduan agertzen da.

• Obra nagusiak:
  • Titoren arkua: Garaipen arku bat da, Jerusalemgo setioa oroitzeko eraikia. Arku bakarra du, eta barruan erliebeak ditu, erromatarren garaipenak irudikatuz.
  • Trajanoren zutabea: Oroitzapen zutabe honek 30 metroko altuera du, eta Daziarren aurkako garaipena kontatzen du behe-erliebeen bidez. Zutabearen goialdean jatorriz enperadorearen eskultura bat zegoen.
  • Vespasiano enperadorearen erretratua: Busto honek tradizio naturalista erakusten du; zimurrak eta azaleko akatsak errealismoz landuta daude, gizatasun handia emanez.

GAIA - ARTE ERROMANIKOA

Testuinguru Historikoa

• Gizarte feudala: XI-XII. mendeetan, nobleek botere handia zuten, eta klase sozialen arteko mugikortasun gutxi zegoen. Erregeek botere murriztua zuten nobleekin alderatuta, eta Clunyko ordena erlijiosoak botere handia zuen, lursail handiak kontrolatzen zituelako.
• Erromanikoaren hedapena: Donejakue Bidea eta Clunyko ordenak lagundu zuten arte erromanikoa zabaltzen. Hargin lonbardiarrak erromaniko estiloan espezializatu ziren, eta basilika eta eliza ugari eraiki zituzten.

Arkitektura Erromanikoa

• Eliza erromanikoa: Oinplanoa gurutze latindarrekoa da, eta eraikinak normalean ez dira oso altuak. Horma lodiak eta erdi puntuko gangak dituzte, eta argi gutxi sartzen da leiho txikien ondorioz.
  • Oinplano elementuak:
    • Alboko nabeak eta erdiko nabea.
    • Gurutzadura eta girola.
    • Absidea eta kapera erradialak (absidioloak).
    • Triforioa (Donejakue Bidean erromesei lekua emateko espazio bat).
  • Adibideak:
    • San Martin de Tours (Fromista, Palentzia): Gurutze latindarreko oinplanoa eta hiru nabe ditu. Zinborrioa (gurutzaduraren gaineko dorrea) erdian dago, eta bi dorre biribil ditu.
    • Compostelako Done Jakue Katedrala: Tribunak edo triforioak ditu jende kopuru handia hartzeko; erromesei lekua ematen zaie espazio honetan.

Eskultura eta Pintura Erromanikoak

• Ezaugarriak:
  • Izaera erlijiosoa: Eskultura eta pinturak erlijiosoak dira, eta doktrina irakastea dute helburu. Irudiak estereotipatuak eta geometrizatuak dira.
  • Estilizazio eta naturalismo eza: Gorputzen adierazpenak zurrunak dira, eta itzal edo sakontasunik gabeak.
  • Erlijiozko gaiak: Azken Epaiketa eta Pantokratorren irudiak ohikoak dira tinpanoetan eta atarietan.
  • Adibideak:
    • Tahull-eko San Klemente (circa 1133): Pantokrator freskoa, Kristo maiestatsua mandorla mistikoaren barruan erakusten duena. Lau ebanjelistak inguruan daude, bakoitza bere sinboloekin irudikatuta.

GAIA - ARTE ISLAMIARRA

Testuinguru Historikoa (Espainian)

• Al-Andalus eta Granadako nazarien erresuma: 711. urtean arabiarrek Iberiar penintsula inbaditu zuten. 1031n Kordobako kaliferria desegin eta taifa erresumak sortu ziren. 1492an Errege Katolikoek Granada konkistatu zuten.

Arkitektura Islamiarra

• Kordobako Meskita (784-786):
  • Ezaugarriak:
    • Zutabe asko eta ferra arkuak; kapitel batzuk erromatarrak eta bisigodoak dira, eta arkuak kolore bikoitzekoak, Damaskoko arkitektura islamiarraren eragina erakusten dute.
    • Mihrab: Meka noranzkoa adierazten duen absidea, otoitz egiteko norabidea markatzen duena.
    • Kupula: Kalifa kupula, mosaiko bizantziarrekin apaindua.
• Alhambra (Granada, 1333-1391):
  • Agintearen ikur gisa sortua; bere osotasunean monarkia islamiarraren monumentu nagusia izan zen.
  • Lehoien Patioa: Iturri bat du erdian, lehoien irudiekin, eta zutabe finen gainean ferra arkuek osatzen dute.
  • Comaresko Patioa: Uraren erabilera nabarmentzen da espazio honetan; erdi puntuko arkuak eta dekorazio arabeskoak ditu.
  • Bi Ahizpen Aretoa: Dekorazio oparoa, mokarabeez betea eta izar itxurako kupula bat du; material merkeak eta hauskorrak erabili ziren, dekorazioa aberatsagoa izan arren.