Arkitektura Gotikoa: Ezaugarriak, Dekorazioa eta Bilakaera

Arkitektura gotikoa XII. mendearen bukaeran hasi eta XVI. mendera arte zabaldu zen Europan. Hasieran, "gotiko" hitza zentzu gutxiesgarrian erabili zen. Garai hartan, Europan aldaketa ekonomiko, sozial, politiko, kultural eta erlijioso sakonak gertatu ziren.

Arkitektura Ezaugarriak

1. Lerro bertikalen nagusitasuna: Jaungoikoarenganako hurbiltasuna adierazten du. Zutabeak argaldu eta ugaldu egiten dira, gangaren nerbioetaraino igotzen dira moldura bertikal bihurtuz. Eraikinaren altuera handia da, 50 metro erdiko nabean. Nabe eta gangetako arku zorrotzak dira nagusi. Dorreak orratzetan bukatzen dira, zerurako bidea irudikatuz, goranzko nahiarekin.
2. Argitasun nahia: Bao-gune handiak irekitzen dira hormetan, gero koloretako beiratez estaltzeko. Hau lortzeko aurrerapen teknikoak baliatu ziren: arku zorrotzak hobeto desbideratzen ditu arkuen zeharkako bultzadak, eta gurutze-gangak tartearen lau ertzetako bultzadak kontzentratzen ditu.
3. Arku zorrotza: Elkar ebakitzen duten bi zirkulu-segmentuz osatuta dago. Alboko presioak erdi-puntuko arkuenak baino txikiagoak dira. Arku bereziak sortu ziren: arku konopiala, karpanela, Tudor arkua, arku mixtilineoa.

Gurutze-ganga

Sistema gotikoaren oinarria da. Ojiba-arkuek (fajoi-arkuek eta formeroek) gangaren nerbioak osatzen dituzte. Plementuek, hezurdurari helduta, ganga ixten dute.

Pilarea

Erromanikoko pilare konposatuak erabili ziren hasieran, baina geroago baketoiak ugaldu ziren: gangetako nerbioak luzatzean eta beheratzean pilareen gainean eusten dira. Horrekin batera, kapitela desagertzen joan zen, zerrenda soil batera murriztuz.

Arbotanteak eta Kontrahormak

Eraikinaren kanpoaldean bultzadak kontrajarrita eusten dituzten elementu arkitektonikoak dira. Arbotanteak alboko nabeetako hormetan ezarrita dauden kontrahormen gainean sostengatzen dira. Hauek, askotan, pinakulu batzuetan bukatzen dira. Arbotanteek euri-urei irtenbidea ematen diete, gargola batzuetara bideratuz.

Dekorazioa

Zistertarren garaian dekorazioa baztertu bazen ere, gotikoa garatzen joan ahala gero eta gehiago azaltzen da berriro. XV. mendean, Gotiko Flamigeroa deituriko aldian, adibidez, elementu dekoratiboak oso ugariak izango dira. Gai nagusiak geometrikoak, landare-motakoak eta animalia-motakoak dira.

Gai geometrikoak

Arkuetatik sortzen diren lerro kurben edo kurba erdien konbinazioarekin lortzen dira (zirkuluak, erdi-puntuko arkuak...). Honi Trazeria gotikoa deritzo. Bao-guneak beiratez estaltzen dira. XV. mendetik aurrera arku konopiala erabiltzen hasten da.

Landare-motako gaiak

Landare-motako dekorazio hau arkibolta, ate-zango eta kapiteletan kokatzen da batez ere.

Animalia-motako gaiak

Animalien tratamendua naturalista da, baina gai fantastikoak eta munstroak ere irudikatzen dira portadetan (askotan gableteekin bukatuz), leihoetan (baketoi bertikalez eta trazeria batez ixten dira) eta kapiteletan.

Katedrala

Hirietara datozen guztiak jasotzeko eraikin erlijioso handi honek bertako burgesen botere eta aberastasunaren ispilu ere izan nahi du. Erromanikoarekin konparatuz, absidea, girola eta absidioloak ez dira erdizirkularrak, poligonalak baizik. Erdiko nabea albokoak baino askoz ere garaiagoa da. Arbotanteen erabilera funtsezkoa da, alboko nabeek ez baitute presioari kontra egiteko funtziorik. Tribunek beren garrantzia galtzen dute, galeria estu bihurtuz (triforioa). Dorreak ez du oinplano berdina mantentzen; beheko aldea karratua izaten da eta goiko aldean, berriz, kanpandegian, txapitel zorrotz batean (orratzean) bukatzen da. Material nagusia harri landua da (askotan kareharria).

Bilakaera

Gotikoa Frantzian sortu zela jotzen da (Cîteaux, Chartres...). Hiru mende luze iraun zuen, bilakaera handiekin, gero eta konplexuago eta apainduago bihurtuz.

1. Lehen etapa (XII-XIII. mendeak): Oinarrizko elementuak finkatzen dira.
2. Bigarren etapa (XIV-XV. mendeak): Europatik zabaltzen da (Gotiko Internazionala).
3. Hirugarren etapa (XV. mendetik aurrera): Gotiko Flamigeroa garatzen da, oso apaindua.