Antzinako Erregimenaren Krisialdia eta Cadizko Gorteak

Antzinako Erregimenaren Krisialdia: Cadizko Gorteak eta 1812ko Konstituzioa

1807an, Fontainebleuko Itunak Espainiaren eta Portugalen konkista eta inbasioa ekarri zuen. 1808an, Godoyren kontrako zurrumurruak eta Aranjuezko altxamendua gertatu ziren. Godoy kargutik kendu zuten, eta Karlos IV.ak Fernando VII.aren alde abdikatu zuen. Napoleonek Espainiako errege familia Baionara deitu zuen, baina hauetako batzuk irteterakoan Madrilen altxamenduak izan ziren, Murat generalaren agindupean.

Baionako Abdikazioak eta Okupazio Militarra

Baionan, 1808ko maiatzaren 5ean, Napoleonek Fernando VII.a behartu zuen koroa bere aitari bueltatzera, eta aitak berari eman zion. Honela, Baionako abdikazioak gertatu ziren. Jose Bonaparte Espainiako errege izendatu zuten, eta Borboiek okupazio militarra burutu zuten. Fernando eta Karlos Frantzian pribilegiatutako egoeran egon ziren.

Madrilgo Altxamendua eta Erresistentzia

Madrilgo altxamenduak Espainian zehar hedatu ziren. 1808ko ekainean, matxinadak akabatzeko Bonaparte armada Espainian sartu zen, gune garrantzitsuenetako protestak zapaltzeko. Hala ere, erresistentziak aurrera egin zuen. Dupont generalaren armada Andaluzia hartzen saiatu zen, baina Castañosek frenatu eta errenditu egin zuen. Frantsezak Gasteizera itzuli ziren.

Gerraren Bilakaera

Gerra areagotu egin zen, eta orduan Napoleonek jeneral onenak bidali zituen, Bonaparte bera Madrilen berriro sartuz. Batzar Zentrala Sevillara joan zen. Gerraren lehen urtean, periferiako leku batzuk eta erdialdeko mendiguneak bakarrik egon ziren libre, Wellington generala tartean zela. 1809an, Napoleonek Espainia osoa kontrolpean izan zuen. Urte hartan, Napoleon Europara joan zen.

Cadizko Gorteak

1810-1812 bitartean, Napoleonek bere potentzia handiena izan zuen. 1810ean, Goreneko Batzar Zentralak porrot militarragatik taldeko erregentzia izendatu zuen behin-behineko gobernu gisa. Hauek Gorteak deitu zituzten Cadizen 1810ean, Espainia monarkia liberal eta parlamentario bihurtzeko asmoz. Gorteen joera nagusiak absolutistak eta liberalak ziren. Cadizen parte hartu zuten diputatuak hainbat gizarte taldetakoak ziren.

Cadizko Gorteen Jarduera Legegilea

Cadizko Gorteen jarduera legegilea indarrean egondako printzipioetako haustura erradikala izan zen. Lehen dekretuak subiranotasuna nazioari aitortu zion, eta Gorteek ordezkaritza zutela adierazi zuen. Legearekiko berdintasuna, inprenta askatasuna, tortura, Inkisizioa eta jaurrerriak deuseztatu ziren, kleroaren ondasunak desamortizatu ziren, eta industria askatasuna ezarri zen.

1812ko Konstituzioa

1812ko martxoaren 19an, konstituzio berria aldarrikatu zen: subiranotasun nazionala, gizabanakoaren eskubideak eta askatasunak, Gorteek ganbera bakarra, botere banaketa, erlijio katolikoa, monarkia moderatua, milizia nazionala eta askatasun ekonomikoa. Gerra medio, zaila izan zen argitaratzea. 1814an absolutismoa berrezarri zenean, alde batean utzi zen. Konstituzioa funtsezko mugarria izan zen erregimen zahar eta berriaren artean.

Gerraren Amaiera

1812an gerrak behin betiko norabidea hartu zuen. Urte horretan, Napoleonek Errusian kanpaina egin zuen, jende asko hil zen, eta gerrilla guneek frantsezei eraso egin zieten. 1812an, Napoleonen beheraldia hasi zen, Wellingtonen laguntzarekin eta Rabara bidali zituzten frantsezak. Gasteizen gerra galdu zuten. Desagertu egin zen gerrilla sistema, eta borrokaldiak nagusitu ziren landa irekian.