Adimen urritasunak

• Down sindromea

• X sindrome ahula

• Willian sindromea

Down sindromea

• Jatorria 21 Cromosoman gertatzen del alterazio bategatik ematen da.

• Honek, organo eta sistemen funtzinamenduan dauka eragina, batez ere nerbio sistema (burmuinean eta zerebeloan).

• Ak (Adi men Koefizientea) kontuan hartuz, Down sindromea daukaten pertsonen %33ak, adimen urritasun moderatua daukate (AK: 35-50)

• Ezaugarri genetikoetan dauden ezberdintasunak direla eta, alterazio organikoak, hauen intentsitatea eta zenbatekoa aldatu daiteke

• Ezaugarri morfologikoak: hipotonia, gihar deficit-a, giltzaduren laxotasuna (honek hipermugikortasuna ekar dezake), obesitaterako tendentzia, lepo eta sorbalda laburrak.

Arazo medikuak:

• Arazo kardiologikoak

• Arnasketa, eta arnasketa obstrukzioa lo egiterakoan

• Entzumen nahasmena

• Otitis-a

• Ikusmenean (kataratak, akatsak errefrakzioan)

• Tiroides

• Digestio aparatuko arazoak

Down sindromeak aurkezten dituen ezaugarriak:

• Jaioberrietan antzematen diren hazpegiak

• Gorputz hazte motela eta urria, talla txikia eta mikrozefalia

• Garapen motore eta kognitibo motela, aldakortasun handia kasu bakoitzean

• Immunitate arazoak, infekzioak, egoera autoimmuneak (diabetesa, artritisa…)

• Nahasmen organiko eta funzionak asko ezberdinak.

Puntu klabeak:

• Garapen psikomotorearen jarraipena mantendu behar da. Gurasoak inplikatuta

• Obesitatea izateko tendentzia daukate, beraz, nutrizioa kontrolatu etapa ebolutibo bakoitzean

• Bakunak oso garrantzitsuak dira

• Arnaste aparatuko infekzioei arreta jarri

• Lo egiteko nahasmenekin adi egon

• Gaixotasun zeliakorik daukan antzeman

• Entzumen, ikusmen, tiroides funtzioa edota hortzen osasuna behatu

• Aparatu lokomotorea behatuta, giltzaduretako azpi-luxazioak eta ezegonkortasuna

• Jakabi nahasmenentan arreta jarri (hiperaktibitatea, TEA…)

Garrantzitsua:

Iniziatiba falta; jokabide baten

Mantentzeko persistentzia eta aldaketarako eza;

Irmotasuna, konstantzia, puntualitatea; erantzun

Gaitasun txikia gauza berrien aurrean; inhibitzeko

Zailtasuna.

Oso argi izan behar duguna gure jarduetarako:

• Giharren hipotonia (giharrak ez daude garatuta, tonurik gabe) eta lotailuen laxotasuna erakusten dute

• Motrizitate eza, moteltasuna jardueretan eta koordinazio urria

X sindrome ahula

Adimen urritasunen barruan, bigarren sindrome

ohikoena da. Normalean gizonezkoei eragiten

die. (Datuen arabera, 4000 gizonekiko 1, 6000

emakumekiko 1)

• Aurpegiko anomaliak (makrozefalia, aurpegi estu eta luzea, bekoki zabala, aho handia, belarri handiak, kokots irtena..)

• Makrookidismoa (barrabil oso handiak)

• Belarriko infekzioak

• Estradismoa (begi kontaktua saihesten dute)

• Pectus excavatum (sahietzetako hezurrak barrurako hasten dira, bularra deformatuz), surko sakonak oin zoilean edo oin azpian, oin planoak.

• Arazo kardiologikoak

• Garapen motorean atzerapena

• Hipotonia laxotasuna, buruko mugimenduen kontrol eza, gutxi garatutako gihattak

• Erreflexu osteotendinoso motelak, koordinazio urria, motrizitate fin eza

• Funtzio sentsorial urriak

• Arrazo endokrinoak (pubertaroa eta menopausia goiztiarra)

• Adimen urritasuna

• Hizkuntza nahasmenak (beranduago ikasten dute, hitz errepikapenak, mututasun selektioa…)

• Jokaide nahasmenak (hiperaktibitatea, obsesibilitatea, errutinen beharra, haserreak…)

• Mugimendu esterotipatuak (besoen aleteoa, eskuen kosk egiteko joera).

• Ikasteko zailtasun espezifikoak

• Soinu edo usainekiko sentsibilitatea handia

• Batzutan ukitzea saihesten dezakete edo jendearen gertutazunarekin gaizki pasa dezakete

Williams sindromea

Aurrekoak bezala, Williams sindromea nahasmen

genetikoa da, ez da herentziazkoa eta ez da

faktore mediku, ingurugiro edon psikosozialegatik

ematen. Hirugarren sindrome ohikoena da.

Frekuentzia 7500 pertsonetatik 1ekoa da.

Ezaugarri nagusiak:

• Hazpegi ohikoak: Bekoki estua, sudur laburra, masail irtena eta jauzia, masailezur txiki, zpain lodiak, hortzen lerrokatze txarra, belarri irtenak.

• Adimen urritasun urria edo moderatua. Adin berdina daukaten haurren hizkuntza eta ezagutza antzekoak izan ditzakete, baina irakurtzeko eta matematiketarako zailtasunekin (adibidez, denbora eta diru kontzeptuetan zailtasunak).

• Hiperkaltzemia (kaltzio maila altua odolean). Arazo kardiologikoak ekarri ditzake, baita gastrina (digestioan laguntzen duen hormona) eta ultzera pektikoen (sabeleko zauria) areagotzea.

• Arazo kardiobaskularrak. Estenosi aortiko suprabalbularra (arteria nagusiaren estutzea), edozein arteriari eragin diezaioke, eta hipertentsio arteriala.

• Arazo motoreak,. Laxotasuna, erreflexu falta..

• Adimen musikalaren garapen handia. Pertsona hauekin musika erabiltzea gomendatzen da, beste trebezi batzuk lortzeko asmoz.

• Koordinazio, oreka eta indar arazoak

  • Gihar eta hezur sisteman (kontrakturak, bizkarrezurreko arazoak)

  • Digestio aparatuan (idorreri kronikoa, hernia inglinalak)

  • Gernu aparatuan (eutsi ezina)

  • Ikusmenean (estrabismoa, miopia)

  • Motrizitate fiña (lokarriak lotzeko arazoak, idazteko eta marrazteko, objetu txikiekin jolasteko erreztasun eza)

• Orientazio espaziala behar duten jardueretan arazoak dauzkate (ezker eta eskuien adibidez)

• Lengoia. Hitz egiten hasteko atzerapena, ulermen urriagoa. Hiztegi maila ona eta adierazkorra, memoria auditiboaren garapen onari esker. Hitz errepikakorrak eta hitz jarioa.

• Uteroaren garapen motela, irunzteko edo erateko arazoak, errefluxu gastroesofajikoa (janaria sabeletik esofagora igotzen da)

• Jarrera sozial egokia. Oso komunikatiboak eta kontaktu bisual ona. Edukatu eta konfiatuak.

• Antsietatea erakuzten dute, ardurakoarrak izan ohi dira… sentsibilitate handia dute besteen sentimenduekiko, oso enpatikoak dira.

• Memoria ona epe luzean. Ikasten duten guztia mantentzen dute.

• Entzumen fina, soinu fonetiko ezberdinek irakurketan laguntzen diete.

• Irudietatik informazio asko eskuratzeko gaitasuna dute; beraz, hauek oso baliagarriak dira azalpenetarako.

• Bizipenetatik ikasteko gaitasun handia daukate, ekintzatik ikasten dute.

• Beste batzuk:

  • Ahots zakarra, genital txikiak, azalaren zahartze azkarra, otitis kronikoa eta min abdominal kronikoa.

GARAPEN URRITASUNA

Nahasmen neurokognitiboak:

AUTISMOA (TEA)

1. Garapen soziala

   1. Enpatia gabezia

   2. Berdinkideekiko harremanen garapen eza

   3. Fikziozko jokuen erabilera eza, ezta jostailuekin

   4. Pertsonei ez erantzuteko tendentzia

   5. Hiperaktibitatea umetan, hipoaktibitatea (hiperaktibitatearen kontrakoa) nerabezaroan eta nagusiak direnean

   6. Erantzun eza arriskuen aurrean

   7. Ukitzen uzteko zailtasuna

2. Komunikazioa

   1. Ulermen falta komunikazio erreziprokoan

   2. Ez ahozko hizkuntza ulertzeko zailtasunak

   3. Kontzeptuak ulertzeko zailtasunak

   4. Zaratak filtratzeko zailtasunak

   5. Interpretazio literal eta konkretua

   6. Entonazioa, kadentzua kontrolatzeko zailtasunak

   7. Esaldi errepikakorrak erabiltzeko ohitura

   8. Ekolalia izan dezakete (entzuten dutena errepikatu)

   9. Hiztegi ona izan dezakete, baina esanahia ulertu gabe

3. Sentsoriala

   1. Zentzumenetatik jasotakoa ez dute autoerregulatzen

   2. Dastamen/usaimen

      1. Oso sentsibleak

      2. Bakarrik nahi dutena jaten dute

      3. Aldaketarako zailtasunak

   3. Ukimena:

      1. Rozea edo arropa mota konkretu bat ez gustatzea

      2. Klimaren arabera erropaz aldatzeko zailtasunak

      3. Textura batzuekin faszinatuta

   4. Ikusmena:

      1. Gauzak lerrokatu

      2. Altzairuak aldatzeko ezkortasuna

      3. Argi fluoreszenteak molestatu egiten die

      4. Begietara ez begiratzea normala da

   5. Entzumena

      1. Ez dtuzte zarata batzuk filtratzen

      2. Entzuteak, gauza bat baino gehiago aldi berean entzuten ari direla gertatu ahal zaie

      3. Entzumen selektiboa izan dezakete

      4. Soinuek distraitu ditzakete

4. Aldaketak egiteko ez

   1. Malgutasun falta

   2. Errutinak oso azkar barneratzen dituzte

   3. Zerbait egitea errepikatzea behar izaten dute, ondoren zerbaitekin jarraitzeko

   4. Area batean interes handiak erakutsi dezakete 

   5. Janari berriak jateko ezkorra

5. Beste batzuk

   1. Lana jokua da eta jokua lana

   2. Generalizatzeko arazoak

   3. Jarrera konpultsiboak, erasokorra edo autoerasikorrak; berrintxeak

          ASPERGER (TEA)

        TEA-ren barruan sartzen diren arren, ez da erraza

         autismo orokorarren eta Asperger nahasmenaren

        ezberdinatasunak antzematea. Hala ere hauek dira

         ezberdintasun nabarienak:

• Hizkuntza egituratua, oso zuzena (zuzenegia batzutan), hiztegi eta sintaxi konplexuekin

• Adimen maila arrunta edo gaitasun handikoa izaten dute. Area batzutan gaitasun bikainak izan ditzakete

• Autismoarekiko berdintasun handiak harremanekiko, malgutasun falta, gorabeherak emozioekin..

• Hala ere harremanekiko interes handiagoa erakusten dute, autonomia gehiago eta ingurua esploratzeko gogoa

• Koordinazio motore osa baxua, autismoan bezala, jarduera fisikoa inplikatzen duten jolasetara jarrera ezkorra

• Bakarkako joku imaginatiboa izan dute, baina ez da ez soziala ez interaktiboa

      RETT SINDROMEA

       Nahasmen neurologiko hau, jaio aurretik edo

       jaio ondoren gertatu daitekeen hazkuntza edo

       garapenaren gelditzea ekartzen du. Nesketan

       ematen da soilik, eta ez da degeneratiboa.

        Kasu bat ematen da 10.000 pertsonekiko.

       Ezaugarriak: 

• Buruaren perimetro txikiagoa, burmuinak pisu gutxiago eta neurona txikiagoa 

• Burmuinak kontrolatzen dituen funtzioen eragina dute (arnasketa, lengoaia)

  • Arnasketa azkarragoa edo motelagoa izan dezakete

• Apraxia (dispraxia) edo mugimendu koordinatuak burutzeko ezina

  • Eskuratutako gaitasun motoreen galera

  • Bizkarrezurraren koordinazio txarra

  • Aurpegiko mugimenduak, begirada (bruxismoa, lengoaiaren galera)

  • Lengoaia pretzeptiboagoa adierazkorra baino

  • Ez borondatezko mugimenduak

• Giharretako aronmaliak, atrofia edo distoniak ( giharra bakarrik mugitzen da)

• Arazo kardionaskularrak (takikardiak)

• Deskonexio faseak, suminkortasuna, haserre, begirada saihestu

• Loaren nahasmenak; amets gaiztoak, lo eza

• Jarrera disruptiboak, autoerasokoral (mina ondo toleratzen dute)

• Adimen uttitasun sakonarekin bat joaten da

        AGNH/TDAH (ARRETA GABEZIAREN NAHASTEA HIPERAKTIBITATEAREKIN)

        7 urte baino lehenago hasten da, baina batzutan haurra

        nagusia izan arte ez da antzematen. Lasai egoteko,

         jokabidea kontrolatzeko eta arreta mantentzeko

          zailtasunak dira ezaugarri nagusiak. 

         American Psychiatric Association-en arabera hiru mota daude:

1. Adigalkorra. Pertsona ezin da zerbaitetan zentratu

   1. Arreta falta zehaztasunekin

   2. Kontzentrazioa mantentzeko arazoak

   3. Ez dituzte aginduak jarraitzen eta ez dituzte jarduerak bukatzen

   4. Ez dira ondo antolatzen

   5. Erraz despistatzen dira

   6. Gauzak galtzen dituzte

2. Hiperaktibitate-inpultsibitate. Oso aktiboak, mugimenduaren beharra daukate eta askotan pentsatu gabe jokatzen dute. 

   1. Egonezina daukate

   2. Gehiegi hitz egiten dute

   3. Txanda itxaroteko arazoak dituzte

   4. Besteak mozten dituzte

   5. Besteen jolasak mozten dituzte

3. Konbinatua. Ez da arreta mantentzeko gai eta inpultsibitate handiegia daukate

       iKASTEKO ZAILTASUN ESPEZIFIKOEN NAHASMENAK

1. Idatzizko adierazpenean (disfragia, dispraxia)

2. Irakurmenean (dislexia)

3. Hitz egiterakoan

4. Lengoaian (afasia)

5. Kalkuluan (diskalkulia)1. Koordin

6. Entzun eta ulertzerakoan

7. Ez ahozko hizkuntza

         NAHASMEN MOTOREAK

1. Koordinazioaren garapenean ematen diren nahasmenak 

2. Mugimendu estereotipatuen nahasmenak

3. ‘Tik’-en nahasmenak

   1. Toirette sindromea 

   2. “Tik” motoreak edo bokalak

   3. ‘Tik’ transitorioak 

   4. Beste “Tik” nahasmen espezifikoak

   5. “Tik” nahasmen ez espezifikoak

        TOURETTE SINDROMEA

1. Tik motoreak 

2. Tik bokalak 

3. Tik asko egun berdinean ia egunero edo noizean behin urtebetean 

4. Frekunetziak aldaketak. Zenbatekoan, motan, larritasunean edo tokian. 

5. 18 urte baino lehenago hasten dira. 

       Estresa edo tentsioagatik areagotu egiten dira. Aldi berean, sintomak baretu egiten dira lasaitzerakoan edo ekintza batean zentratzean.

       Beste arazo batzuk:

• Obsesioak edo pentsamendu errepikakorrak

• Erritualak

• AGNH/TDAH

• Irakurtzeko eta idazteko arazoak

• Inpultsoak kontrolatzeko zailtasunak

• Loaren nahasmenak