Kontrola

ARNASKETA: gasak barneratzeari , gas-trukaketa deritzo 02 eta CO2 trukatzen, birikietan gertatzen da gehienbat.  zeluletara bidaltzean  arnasketa zelularra deritzo.

Mekanismo Fisikoa: kanpo eta zelularen gas trukaketa difusios egiten da, eta kontzentrasioa erabili ordes presioa erabiltzen da, gas bakoitzak bere presio partziala du.

arnasa energia artzeko erabiltzen da, baina badaude arnasa ez dutenak behar.

Arnasketa anaerobikoa:  prozezu kimikoa da zelulen barruan, mitokondridetan gertatzen da karbohidratoak oxigenoarekin erreaksionatzen du. karbohidratoak erretzean energia lortzen du. airean %21 O2 da eta uretan %0.5a. landare ta algek uretan fotosintesia egin behar dute.

arnas-aparatua: landareak O2 sortu ahal dute,beharreskoa dute argi energia eta glukosa fotosintesia egiteko, hauen kloroplastoetan ematen da fotosintesia. gauez O2 artu eta CO2 bota egiten dute, baina arnasketa beti egiten dute. protozoek ez dute O2 askorik behar  difusio zuzena dute eta zelula bakarrarekin. arraina berris brankietatik arnasten dute ura irentxi O2 artu eta brankietatik bota. armiarmak arnas aparatu trakeoloa dute zulo txikietatik O2  eta CO2 artu eta bota.Animaliak birikiak erabilis, benak eta arterietatik garraiatuz, kapilaren bitartez albeoloetan sartzen da O2 a. egasti, ugasti, narrasti... dute arnasketa au.

Gisa Arnasketa: sudurretik sartu airea, sudur odietara eta hortik farinjera doa, trakeara zuzen eta hau bronkioak deituriko bi tutuetatik birikietara pasa egiten da, birika barruan bronkioak daude adar ugarietan sakabanatzen da, 2litro aire sartzen dira biriki bakoitzean 3 litro badaude barruan eta , guztira 5 litro .

arnasketa prozezua: airea gorputz barrena sartu eta zeluletaraino ailegatzeko prozezu hauek ditu. a) airea barneratzea b)gas trukaketa egitea.

Airea barneratzea: birikiak kanpo ingurumenarekiko duen komunikasio bakarra rnaz bidea da eta aire hori brikietan sartu edota bertatik aterako da presioaren arabera, presio aldaketak inspirasio eta espirasio bitartes egiten da. inspiratzean,  kaxa toraxikoa mugitzen duten muskuluen eta diafragmaren uzkurduta mugimenduen eraginez toraxa bolumena handitzen du, eta ondorioz birikietako presioa murriztu egiten da eta airea birikietara sartzen da. toraxaren muskulatura eta diafragma erlajatzen denean, aldiz, aspirazioa prozezua egiten da lehengoaren kontrakoa.

 ZIRKULAZIOA: Bihotza< sustantziak odolean jarraiatzen dute eta honek motorra behar du. bihotzeko zirkulazioan, biriki eta bihotzaren artean dago eta beste bat bihotztik zeluletara eta zeluletatik bihotzera. bihotze 2 zatitan banatuta dago: aurikulak goiko zatia dela eta esker eta eskuinekoak daude eta bentrikulak beheko zatia da eta esker eta eskuin zatiak daude. aurikulatik sartu da bihotzera eta ponpatus bentrikulora doa, emendik atera eta zeluletara doa. odola arterietatik barrena doa bihotzaren abiaduran, pertzonak 60tik 80 pultzasiora ditu minutuko normalean, sentzasioak ormona batek artzen ditu eta bihotz taupadak biskortzen dira, guruineko nerbioarekin.

Odolaren ibilbidea: gorputz osora bidaltze duen odol zirkuitoa itxia da. bi ibilbide daude, arterien ibilidea odol oxigenatua dute eta benak odol zikinak eramaten dute. benak azalean odol basoen %65a betetzen dute eta hauen paretak arteriena baino finoagoak dira. hauen luzera munduari 2 buelta ematearen berdina da, 96000km.

Osasuna: bihotzeko gaixotasunak askotan igortzen dira. arterio esklerosia bat da eta arterioen ormak gogortu egiten direnean da.

Odola:3 motatako zelulak daude.a) hematiteak:(hemoglobina)02 garraioa. b) plaketak (zitoplasmatik). c) leukozitoak: (globulu zuriak) defentzatan eragiten dute. infexio gaixotasunak: linfositoak, monositoak. alergia gaixotasuna: basofiloak, eosinofiloak, neutrofiloak. hiru mota hauek hezur muinean eratzen dira.