Giz
Enviado por Programa Chuletas y clasificado en Biología
Escrito el en 
vasco con un tamaño de 13,81 KB
5.ERROMA
A)Erromako sorrera eta hedapena.
1. Non dago erroma? (kontinentea penintsula, ibaia)
Europako hegoaldeko erdian Italiako penintsularen erdialdean dago . Tiber ibaiaren ertzetan .Italiako penintsula banatzen du Mediterraneo itsasoa bainatzen du.Italiako penintsula banatzen:Adriatikoa ekialdetik eta Tirreno mendebaldetik
2. Mapa batean koloreztatu Italia, mediterraneo itsasoa adriático eta tirreno itsasoak, tiber ibaia eta erroma.
3. Erroma sortu zenean zein herri bizi ziren Italiako penintsulan? Grekoak ere zergatik zeuden?
Greziarrak etruriarrak ,unbriarrak,samnitak,lukaniarrak , bruziarrak eta
Sardiniarrak koloniak an ezarri zituztelako grezian gerrak , leku falta edo janari
Falta zegoelako.grekoek kolonia ugari sortaraziz zituztelako eta hoietan bizitzen
Zirelako.
4. Erroma sortu zenean Italiako penintsulan ziren hiri batzuk izendatu.
Crotone , Sipontum, Salernun, Ostia, Neapolis
5. Noiz sortu zen Erroma? Kondairaren arabera zeintzuk sortu zuten? Zeintzuk ziren horiek?
Ka 758 urteanerroma Portu zuten murtitz jainkoaren eta emakume hikor barten semeak ziren romulo eta remo
6. Erromatarrek Italiar penintsula menperatzeko zein herri kontra egin zuten? Eta gero ,beste lurraldeak konkistatzeko?
Unbriarrak etruriarrak sabinoak samnitak lukaniarrak bruziarrak eta grekoak
contra egin zuten iberiar galiarren germanizaren britariaren greziaren
egiptoarren eta beste herrien kontua lehenengo ziziliako irla konkistatu eta
kartagori guerran sartu zieten (punikoa) kartagoren menpe zeuden lurrak
bereiganatu zituzten horrela iberiar penintsulara iritis ziren . geroago iberiar
penintsulan zeuden herrien contra borrokatu zuten .
7. Atlasari begiratuz eta Erromatarrek menpean eduki zituzten luraldeak gaur egun zein estatuetan dauden idatzi.
Portugal,Espaina Frantzia,erbereak,Bélgica,Erresuma Batua,Marroko,Tunez,Argelia
Egipto,turbia,mazedonia,eslovenia,croazia,bosnia,servia,Albania,Bulgaria,errum
ania,,Moldavia,Italia, erromatarrek konkistatu zuten mediterraneo inguruan
zeuden lurraldeak gaur egun lurralde horiek ondoko estatuak
dira:siria,libano,Israel,Jordania Libia.
8. Zeintzuk ziren Erromako inperioaren muga naturalak?
Sahara basamortua Ring ibaia Danubio ibaia
9. Erromatarrek mediterraneoari Mare Nostrum zergatik uste duzu deitzen ziotela? Nola deitzen zuten iberiar penintsula? Eta Erresuma Batua? Eta Frantzia? Eta Alemania?
Beraiek kontrolatzen zutelako hispania britania galia germania dazia panona
mediterranion zeuden lurralde guztiak menperatu zituztelako
10. Erromatarrak Iberiar penintsulara heldu zirenean zein Herri bizi ziren penintsulan? Eta Euskal lurraldeetan zeintzuk bizi ziren?
Lapurdum carusa ojason piriren Pompeyo aractrum
Numantzia , Tarraco,Oiason, Pyrineus, Pompaelo, CARIA,Ergavioa, MUSKARIA, . numantzia, Tarraco Salmantica, Obilo , Toletum, .
Zeltak, Iberioak Zeltiberoak, Lusitanoak, Galaikoak, Kantabroak, Astureak, Karpentanoak,
BASKOAK: Nafarroan, Urumea,ibaiano ( Gipuzkoa)
BARDULEA: Urumea ibaiatik ,Deba ibaiara.
KARISTIOAK: Deba ibaiatik, Nerb.
AUTRIGOIAK : Bizkaiaren akialdean, Arabazo ipar mendebaldean.
BEROIAK: Arabako hagoaldean.
b)Erromako bizitza.
1. Zein zen Erromatarren inperioan jarduera ekonomiko nagusia? Norenak ziren lantzen zituzten lurrak?zeintzuk lantzen zituzten? nondik ateratzen ziren pertsona horiek?
Nakaritza, Patrizioak eta senadoreaklurjabeak ziren
2. Erromatarrek armak eta luxuxko gauzak egiteko zer behar zuten? Non lortzen zituzten horiek?
Matalak, erromatarrek neatzeelatik ateratzen zuten matal. Bariek menperatzen zituztenlurraldetan hispanian
3. Erromatarren munduan zeuden ogibideak aipatu.
Ehuleenak zilarginenak altzariegileak zapatariak ,igeltsero,zurgin,pintore,barazki edo aragi saltzaileak ,merkatariak,abokatuak,irakaslea,funtzionnarioak,policía,suiltzileak,nekazariak abeltzainak,artzainak,soldaduak,dendariak,kale garbitzaileak,armaria
4. Erromako agintariek zergatik kobratzen zituzten zergak?
Agintariek zergak kobratzen zituzten eta haien bidez armada eta funtzionarioak,edifizioak eraikitzea eta lan publikoa ,festa eta ikuskizunak eta lanik egiten ez zuten hiritatrentzat janariak ordaintzen zituzten.
5. Erromako eskola-umeek zer ikasten zuten? Zergatik uste duzu oratoriak haientzat hain garrantsitzua zela?
Irakurtzen idazten eta matematikako eragiketa arruntak egiten ikasten zuten ,jende aurrean eztabaidatzen eta hitz egiten jakin behar zuten.
6. Erromako ikasleak zertaz baliatzen ziren idazteko?
Idazteko ikasleek argizariz estalitako oholtsotara erabiltzen zituzten eta han ezten batekin markatzen zuten , gero idatzitakoa ezabatu egin zitekelarik liburuak tintaz idazten ziren pergamini edo papirozko erroiluetan.
7. Deskribatu Erromatarren etxebizitza.
Erromatar aberatsen etxeei domus deitzen zitzaien eta familia bat bizitzeko ziren. Kanpora lehiorik ia ez zuten , sarrerako atea besterik ez argia eta aizea patioetatik sartzen zitzaien .atrium izenekoa erdian pizcina txiki bat zuten euri ura biltzeko eta peristilium izenekoa arkupez inguruan zeuden gelak altzari gutxieta oso erabilgarriak ziren etxean.etxe batzuek kale aldera gela zituzten ,denda gixa erabili arren nekazaritzako lurraldetan hiritarrak aberatsak ziren villa deitutako luraldeak egiten zituzten hau da :aldi berean etxebizitza eta baserria zirenak hnirietan pertsona gehienak insule izeneko lau pa bost pisuko bloketan alokatuko etxe bizitzetan bizi ziren behean dendak egoten zirelarik etxeak zurezkoak zirenez gero askontasun asko hartzen zuten eta erori ere maiz egiten ziren .gelak oso txikiak ziren eta bornean urik edo beroketa sistemarik ez zuten Etxeetako hormak barrutik pintatu egiten ziren .marmola kolomak eta edifizioak imitatzen ziren eta paisageak .eguneroko bizimoduko eszenak jainkoak pertxonai ospetsuak etab erakusten ziren zorua masailkor dekoratzen zenharri eta mármol puskak txikiz eta zeramikaz irudi geometrikoaz escenak etab . egiten ziren.
Mosaikoa:harri txikiz osatutako dauden irudiak eginez .harriak teselur deitzen ziren.
c)Sinesteak eta kultura
1. Azaldu erromatarren sinismenen bilakaera
Hasieran erromatarrek naturako indarrak gurtzen zituzten itsasoa basoa zerua grezia konkistatu zutenean beren jainko asko grekoenekin zegoela ikusi zuten eta haiek gurtzen zituzten izena aldatuta familia bakoitzak etxeko jainkoak zituzten lan eta penates izenekoak adb
Zeus:Jupiter
Poseidon:neptuno
Dioniso:bako
2. Erromatarrek kristauei zergatik aurka egin zieten? Zein mailatako pertsonak uste duzu egin zirela kristau? Zergatik zabaldu zen hain azkar?zer dira katakunbak?
Ez zxutela berdin pensatzen zituzten ideiak eta sinesmenak inperioaren sinesmenak kontrakoak ziren kristauek pertsona guztiak berdin zirela esaten zuten esklabuak emakumeak pobreak /pobreak esklabuek eta amakomunak egiten kristauak egiten zituzten kanposantuak edo ilerriak hoiek egin zituzten lurpean galleria luzez osaturik daudelarik
3. Garai hartako beste erlijioekin konparatuz kristautasunak zer berrikuntza zituen?
Pertsona guztiak berdinak zirela jainko bakarra dago hil ondoren beste bizitza dagoela , etsaiak barkatu behar ditugu
4. Erromatarren eraikin nagusiak zerrenda batean idatzi eta bakoitzaren ondoan zertarako erabiltzen ziren ipini.Non daude orien aztarnak gaur egun?
d) Gizartearen eta politikaren antolaketa
1. Erroman eskubide politikorik zeintzuk ez zuten?
Esklabuak eta emakumeak.
2. Erromako gizartearen antolaketa erakusten duen diagrAMA egin
SENADOREAK eta PATRIZIOAK , lurjabe hande eta aberats izanik gubernuko goi-karguak zituztenak
ZALDUNAK , merkataritzan zeharduten jabe txiki eta maila ertainekoak.
PLEBEA, LEBRTOAK ( askatasuna lortutako esklabuak).
ESKLABUAK.
3. Erroman emakumeak zuen egoera aztertutako beste zibilizazioetakoek zutenerekin konparatu .
Emakumeak Erroman ia eskubide politikorik ez zuten. Hamahiru urte beteta ezkon zitezkeen , beti ere aitaren baimena rekin sena emazteak erraz dibortzia zaitezte senarrak maitetu edo emazteak maitu baina seme alabak zituztenak ziren seme emazteen helburua seme alabak izatea zen ikasle batzuk Goñi maiako ikasketak egiten zuten eta onak zirellako bere familian eragina oso ona zenzirelako bere familian eregina asko izan zuten batzuk politikan artzen ziren erabakiak.
4. Hasieran Erroman zeintzuk agintzen zuten?Zer da Errepublika? Inperioaren garaian zegoen antolaketa politikoa azaldu.
Hasieran erromatarrak erregeek agintzen zuten aristokraziako adimeko pertsonak aholkari zutela ka 509 urtean errepublika izenako gobernu sistema berria ezarri zuten hiritarrewk eskuratzen zituzten agintariak (kontsula magrigtatuak )denboraldi labur batera ka 763-509 ra erregeak agintzen zuten.
e) Iberiar penintsularen erromanizazioa.
1. Zer da erromanizazioa?
Erromatarrek kokistatu zituzten lurraldetan gertatu zen eta arromatarren hizkuntza ( latina ), ohiturak, sinismenak, legek, eta .. Erromako bizimodua eta cultura da erromanizazioa. Erromanizazioa prosezu luze bat izan zen
2. Latinetik sortutako hizkuntza gehienak inperioko zein zonatan daude?Zergatik uste duzu erromatarrek hiri gehienak hor sortu zituztela eta zona hori gehien erromanizatu zela?
Mediterraneo mendebaldean inguruan dauden lurraldetan. Latinotik Portu ziren ondoko hizkuntzak : Italiarra , errumaniera, frantzesa, Gzatalania, Galiziera, Kataluniarra, Portuguesa.
3. Erromatarrak euskal tribuen lurraldetara heldu zirenea n zein motatako bizimodua aurkitu zuten? Arrazoitu erantzun hori.
Mendialdean bizi ziren. Egurrezko etxeak. Gizonak soinekoak luzeak ile luzeak zinta batekin.
Emakumeek soineko apainduta.
Elikadura = Ura, garagardoa,ardoa , gantza ( grasa 9 , ezkurrak, gatza.
Ohiturak = ekatonbeak egiten zituzten.
4. Zeren bila ibili ziren Erromatarrak Iberiar penintsulan?
Nekazaritza lantzeko lurrak, nekazartza eta meagintza bilatzen etorri ziren ( zilarra eta burdina ere ) .Esklaboak.
5. Erromatarrak etortzea zer ondorio zituzten Euskal Herriarentzat?Erromatarren zein probintziaren zati zen?
Erromatarrak EuskalHerria heldu zirenean , nakazaritzako teknikak asko aurreratu ziren , abereak lanak egiteko aralbiltzen ikusi zen , goldea , area eta lanabes berriak erabili zireneta beste landare batzuk hazi zituzten ( lihoa ,gerezia, pikoa, tipula). Meagintzak eta artisautzak ere aurrera egin zuten eta salerosketatan txanponak arabiltzen hasi ziren.
Euskaraz hitz batzuk latinetik datozte : Cavea= kabia, Flos = lore, Causa= Gauza.
6. Mendialdealdean Konkistatzen zergatik behar izan zituzten hainbeste urte?Erromatarrak Irunen zergatik egon zirela uste duzu?Bilatu informazioa Irungo Erromatarren aztarnei buruz.
Hegoaldetik hasi zirelako.
*Aiako harrian erromatarren garaiko meatzeak dira: Ardituri eta Alatamirakoak,esaterako..Bertan mendian galeriak eta putzuak zulatzen zituztela ikusten da.Galenatik zilarra eta burdin minerala lortzen zuten.
* Santa Elenaren ermita barruan erromata nekropoli txiki baten arrastoak ikus daitezke.
7. Espainian non daude Erromatarren aztarnak.Aipa itzazu batzuk
Akueduktuak:merida Segovia
Antzokiak:merida Segovia sagunto clonia
Anfiteatroak:itulika tarragona
Arkuak:Medinaceli bara
Zubiak:alcantara salamanca iruña cordova
Harresiak:Lugo grijon iruña
f)Erromako inperioaren eroraldia.
1. Idatzi Erromako Inperioa erortzeko egon ziren arrazoiak.
K.O III mendean gerra civil ugari izan zen generalen artean eta ondorioz markataitza behera joan zen. Beste lurraldeak ez zirelako konkistatu ezklabuk gero eta gutxiago zituzten lurreko. Produktuak beste lurraldean ezin zutelako saldu nakazaritza ere behera egin zuen. Gerrako chaparrakini ez zendelako armada eta zerbitzu publikoak mantentzeko hisietako biztanleei zerga kobratzera zen bide bacará eta horrela biztanleak emigratzen hasi ziren.
IMPERIOKO IPARRALDEAN , barabaro tribua mendean inperioaren barruan ezertzea Portu zuten.Gobernatzen gero eta zaibagoa zen eta TEODOSIO hil zenean inpeioa zatitu zen.
2. Mendebaldeko Erromako Inperioan zein lurralde gobernatu zituzten barbaroek?
Bandaloak = Afrikako iparraldea, Bisigotuak= Iberiar penintsula eta Frantziako hegoaldoa, Ostrogotuak= Italian.
Jutoak= Dinamarkak, Angloak= Inglaterran , Burgundiarrak= Borboina, Frankoak= Frantzian, Sueboak = Galizian.
3. Idatzi horien tribu batzuen izena.
Hunoak, Alanoak, Ostrogodoak, Bisigodoak, Bandaloak, Sueboak, Frankoak, Burundiarrak,Anglosazoniarrak.
A)Erromako sorrera eta hedapena.
1. Non dago erroma? (kontinentea penintsula, ibaia)
Europako hegoaldeko erdian Italiako penintsularen erdialdean dago . Tiber ibaiaren ertzetan .Italiako penintsula banatzen du Mediterraneo itsasoa bainatzen du.Italiako penintsula banatzen:Adriatikoa ekialdetik eta Tirreno mendebaldetik
2. Mapa batean koloreztatu Italia, mediterraneo itsasoa adriático eta tirreno itsasoak, tiber ibaia eta erroma.
3. Erroma sortu zenean zein herri bizi ziren Italiako penintsulan? Grekoak ere zergatik zeuden?
Greziarrak etruriarrak ,unbriarrak,samnitak,lukaniarrak , bruziarrak eta
Sardiniarrak koloniak an ezarri zituztelako grezian gerrak , leku falta edo janari
Falta zegoelako.grekoek kolonia ugari sortaraziz zituztelako eta hoietan bizitzen
Zirelako.
4. Erroma sortu zenean Italiako penintsulan ziren hiri batzuk izendatu.
Crotone , Sipontum, Salernun, Ostia, Neapolis
5. Noiz sortu zen Erroma? Kondairaren arabera zeintzuk sortu zuten? Zeintzuk ziren horiek?
Ka 758 urteanerroma Portu zuten murtitz jainkoaren eta emakume hikor barten semeak ziren romulo eta remo
6. Erromatarrek Italiar penintsula menperatzeko zein herri kontra egin zuten? Eta gero ,beste lurraldeak konkistatzeko?
Unbriarrak etruriarrak sabinoak samnitak lukaniarrak bruziarrak eta grekoak
contra egin zuten iberiar galiarren germanizaren britariaren greziaren
egiptoarren eta beste herrien kontua lehenengo ziziliako irla konkistatu eta
kartagori guerran sartu zieten (punikoa) kartagoren menpe zeuden lurrak
bereiganatu zituzten horrela iberiar penintsulara iritis ziren . geroago iberiar
penintsulan zeuden herrien contra borrokatu zuten .
7. Atlasari begiratuz eta Erromatarrek menpean eduki zituzten luraldeak gaur egun zein estatuetan dauden idatzi.
Portugal,Espaina Frantzia,erbereak,Bélgica,Erresuma Batua,Marroko,Tunez,Argelia
Egipto,turbia,mazedonia,eslovenia,croazia,bosnia,servia,Albania,Bulgaria,errum
ania,,Moldavia,Italia, erromatarrek konkistatu zuten mediterraneo inguruan
zeuden lurraldeak gaur egun lurralde horiek ondoko estatuak
dira:siria,libano,Israel,Jordania Libia.
8. Zeintzuk ziren Erromako inperioaren muga naturalak?
Sahara basamortua Ring ibaia Danubio ibaia
9. Erromatarrek mediterraneoari Mare Nostrum zergatik uste duzu deitzen ziotela? Nola deitzen zuten iberiar penintsula? Eta Erresuma Batua? Eta Frantzia? Eta Alemania?
Beraiek kontrolatzen zutelako hispania britania galia germania dazia panona
mediterranion zeuden lurralde guztiak menperatu zituztelako
10. Erromatarrak Iberiar penintsulara heldu zirenean zein Herri bizi ziren penintsulan? Eta Euskal lurraldeetan zeintzuk bizi ziren?
Lapurdum carusa ojason piriren Pompeyo aractrum
Numantzia , Tarraco,Oiason, Pyrineus, Pompaelo, CARIA,Ergavioa, MUSKARIA, . numantzia, Tarraco Salmantica, Obilo , Toletum, .
Zeltak, Iberioak Zeltiberoak, Lusitanoak, Galaikoak, Kantabroak, Astureak, Karpentanoak,
BASKOAK: Nafarroan, Urumea,ibaiano ( Gipuzkoa)
BARDULEA: Urumea ibaiatik ,Deba ibaiara.
KARISTIOAK: Deba ibaiatik, Nerb.
AUTRIGOIAK : Bizkaiaren akialdean, Arabazo ipar mendebaldean.
BEROIAK: Arabako hagoaldean.
b)Erromako bizitza.
1. Zein zen Erromatarren inperioan jarduera ekonomiko nagusia? Norenak ziren lantzen zituzten lurrak?zeintzuk lantzen zituzten? nondik ateratzen ziren pertsona horiek?
Nakaritza, Patrizioak eta senadoreaklurjabeak ziren
2. Erromatarrek armak eta luxuxko gauzak egiteko zer behar zuten? Non lortzen zituzten horiek?
Matalak, erromatarrek neatzeelatik ateratzen zuten matal. Bariek menperatzen zituztenlurraldetan hispanian
3. Erromatarren munduan zeuden ogibideak aipatu.
Ehuleenak zilarginenak altzariegileak zapatariak ,igeltsero,zurgin,pintore,barazki edo aragi saltzaileak ,merkatariak,abokatuak,irakaslea,funtzionnarioak,policía,suiltzileak,nekazariak abeltzainak,artzainak,soldaduak,dendariak,kale garbitzaileak,armaria
4. Erromako agintariek zergatik kobratzen zituzten zergak?
Agintariek zergak kobratzen zituzten eta haien bidez armada eta funtzionarioak,edifizioak eraikitzea eta lan publikoa ,festa eta ikuskizunak eta lanik egiten ez zuten hiritatrentzat janariak ordaintzen zituzten.
5. Erromako eskola-umeek zer ikasten zuten? Zergatik uste duzu oratoriak haientzat hain garrantsitzua zela?
Irakurtzen idazten eta matematikako eragiketa arruntak egiten ikasten zuten ,jende aurrean eztabaidatzen eta hitz egiten jakin behar zuten.
6. Erromako ikasleak zertaz baliatzen ziren idazteko?
Idazteko ikasleek argizariz estalitako oholtsotara erabiltzen zituzten eta han ezten batekin markatzen zuten , gero idatzitakoa ezabatu egin zitekelarik liburuak tintaz idazten ziren pergamini edo papirozko erroiluetan.
7. Deskribatu Erromatarren etxebizitza.
Erromatar aberatsen etxeei domus deitzen zitzaien eta familia bat bizitzeko ziren. Kanpora lehiorik ia ez zuten , sarrerako atea besterik ez argia eta aizea patioetatik sartzen zitzaien .atrium izenekoa erdian pizcina txiki bat zuten euri ura biltzeko eta peristilium izenekoa arkupez inguruan zeuden gelak altzari gutxieta oso erabilgarriak ziren etxean.etxe batzuek kale aldera gela zituzten ,denda gixa erabili arren nekazaritzako lurraldetan hiritarrak aberatsak ziren villa deitutako luraldeak egiten zituzten hau da :aldi berean etxebizitza eta baserria zirenak hnirietan pertsona gehienak insule izeneko lau pa bost pisuko bloketan alokatuko etxe bizitzetan bizi ziren behean dendak egoten zirelarik etxeak zurezkoak zirenez gero askontasun asko hartzen zuten eta erori ere maiz egiten ziren .gelak oso txikiak ziren eta bornean urik edo beroketa sistemarik ez zuten Etxeetako hormak barrutik pintatu egiten ziren .marmola kolomak eta edifizioak imitatzen ziren eta paisageak .eguneroko bizimoduko eszenak jainkoak pertxonai ospetsuak etab erakusten ziren zorua masailkor dekoratzen zenharri eta mármol puskak txikiz eta zeramikaz irudi geometrikoaz escenak etab . egiten ziren.
Mosaikoa:harri txikiz osatutako dauden irudiak eginez .harriak teselur deitzen ziren.
c)Sinesteak eta kultura
1. Azaldu erromatarren sinismenen bilakaera
Hasieran erromatarrek naturako indarrak gurtzen zituzten itsasoa basoa zerua grezia konkistatu zutenean beren jainko asko grekoenekin zegoela ikusi zuten eta haiek gurtzen zituzten izena aldatuta familia bakoitzak etxeko jainkoak zituzten lan eta penates izenekoak adb
Zeus:Jupiter
Poseidon:neptuno
Dioniso:bako
2. Erromatarrek kristauei zergatik aurka egin zieten? Zein mailatako pertsonak uste duzu egin zirela kristau? Zergatik zabaldu zen hain azkar?zer dira katakunbak?
Ez zxutela berdin pensatzen zituzten ideiak eta sinesmenak inperioaren sinesmenak kontrakoak ziren kristauek pertsona guztiak berdin zirela esaten zuten esklabuak emakumeak pobreak /pobreak esklabuek eta amakomunak egiten kristauak egiten zituzten kanposantuak edo ilerriak hoiek egin zituzten lurpean galleria luzez osaturik daudelarik
3. Garai hartako beste erlijioekin konparatuz kristautasunak zer berrikuntza zituen?
Pertsona guztiak berdinak zirela jainko bakarra dago hil ondoren beste bizitza dagoela , etsaiak barkatu behar ditugu
4. Erromatarren eraikin nagusiak zerrenda batean idatzi eta bakoitzaren ondoan zertarako erabiltzen ziren ipini.Non daude orien aztarnak gaur egun?
d) Gizartearen eta politikaren antolaketa
1. Erroman eskubide politikorik zeintzuk ez zuten?
Esklabuak eta emakumeak.
2. Erromako gizartearen antolaketa erakusten duen diagrAMA egin
SENADOREAK eta PATRIZIOAK , lurjabe hande eta aberats izanik gubernuko goi-karguak zituztenak
ZALDUNAK , merkataritzan zeharduten jabe txiki eta maila ertainekoak.
PLEBEA, LEBRTOAK ( askatasuna lortutako esklabuak).
ESKLABUAK.
3. Erroman emakumeak zuen egoera aztertutako beste zibilizazioetakoek zutenerekin konparatu .
Emakumeak Erroman ia eskubide politikorik ez zuten. Hamahiru urte beteta ezkon zitezkeen , beti ere aitaren baimena rekin sena emazteak erraz dibortzia zaitezte senarrak maitetu edo emazteak maitu baina seme alabak zituztenak ziren seme emazteen helburua seme alabak izatea zen ikasle batzuk Goñi maiako ikasketak egiten zuten eta onak zirellako bere familian eragina oso ona zenzirelako bere familian eregina asko izan zuten batzuk politikan artzen ziren erabakiak.
4. Hasieran Erroman zeintzuk agintzen zuten?Zer da Errepublika? Inperioaren garaian zegoen antolaketa politikoa azaldu.
Hasieran erromatarrak erregeek agintzen zuten aristokraziako adimeko pertsonak aholkari zutela ka 509 urtean errepublika izenako gobernu sistema berria ezarri zuten hiritarrewk eskuratzen zituzten agintariak (kontsula magrigtatuak )denboraldi labur batera ka 763-509 ra erregeak agintzen zuten.
e) Iberiar penintsularen erromanizazioa.
1. Zer da erromanizazioa?
Erromatarrek kokistatu zituzten lurraldetan gertatu zen eta arromatarren hizkuntza ( latina ), ohiturak, sinismenak, legek, eta .. Erromako bizimodua eta cultura da erromanizazioa. Erromanizazioa prosezu luze bat izan zen
2. Latinetik sortutako hizkuntza gehienak inperioko zein zonatan daude?Zergatik uste duzu erromatarrek hiri gehienak hor sortu zituztela eta zona hori gehien erromanizatu zela?
Mediterraneo mendebaldean inguruan dauden lurraldetan. Latinotik Portu ziren ondoko hizkuntzak : Italiarra , errumaniera, frantzesa, Gzatalania, Galiziera, Kataluniarra, Portuguesa.
3. Erromatarrak euskal tribuen lurraldetara heldu zirenea n zein motatako bizimodua aurkitu zuten? Arrazoitu erantzun hori.
Mendialdean bizi ziren. Egurrezko etxeak. Gizonak soinekoak luzeak ile luzeak zinta batekin.
Emakumeek soineko apainduta.
Elikadura = Ura, garagardoa,ardoa , gantza ( grasa 9 , ezkurrak, gatza.
Ohiturak = ekatonbeak egiten zituzten.
4. Zeren bila ibili ziren Erromatarrak Iberiar penintsulan?
Nekazaritza lantzeko lurrak, nekazartza eta meagintza bilatzen etorri ziren ( zilarra eta burdina ere ) .Esklaboak.
5. Erromatarrak etortzea zer ondorio zituzten Euskal Herriarentzat?Erromatarren zein probintziaren zati zen?
Erromatarrak EuskalHerria heldu zirenean , nakazaritzako teknikak asko aurreratu ziren , abereak lanak egiteko aralbiltzen ikusi zen , goldea , area eta lanabes berriak erabili zireneta beste landare batzuk hazi zituzten ( lihoa ,gerezia, pikoa, tipula). Meagintzak eta artisautzak ere aurrera egin zuten eta salerosketatan txanponak arabiltzen hasi ziren.
Euskaraz hitz batzuk latinetik datozte : Cavea= kabia, Flos = lore, Causa= Gauza.
6. Mendialdealdean Konkistatzen zergatik behar izan zituzten hainbeste urte?Erromatarrak Irunen zergatik egon zirela uste duzu?Bilatu informazioa Irungo Erromatarren aztarnei buruz.
Hegoaldetik hasi zirelako.
*Aiako harrian erromatarren garaiko meatzeak dira: Ardituri eta Alatamirakoak,esaterako..Bertan mendian galeriak eta putzuak zulatzen zituztela ikusten da.Galenatik zilarra eta burdin minerala lortzen zuten.
* Santa Elenaren ermita barruan erromata nekropoli txiki baten arrastoak ikus daitezke.
7. Espainian non daude Erromatarren aztarnak.Aipa itzazu batzuk
Akueduktuak:merida Segovia
Antzokiak:merida Segovia sagunto clonia
Anfiteatroak:itulika tarragona
Arkuak:Medinaceli bara
Zubiak:alcantara salamanca iruña cordova
Harresiak:Lugo grijon iruña
f)Erromako inperioaren eroraldia.
1. Idatzi Erromako Inperioa erortzeko egon ziren arrazoiak.
K.O III mendean gerra civil ugari izan zen generalen artean eta ondorioz markataitza behera joan zen. Beste lurraldeak ez zirelako konkistatu ezklabuk gero eta gutxiago zituzten lurreko. Produktuak beste lurraldean ezin zutelako saldu nakazaritza ere behera egin zuen. Gerrako chaparrakini ez zendelako armada eta zerbitzu publikoak mantentzeko hisietako biztanleei zerga kobratzera zen bide bacará eta horrela biztanleak emigratzen hasi ziren.
IMPERIOKO IPARRALDEAN , barabaro tribua mendean inperioaren barruan ezertzea Portu zuten.Gobernatzen gero eta zaibagoa zen eta TEODOSIO hil zenean inpeioa zatitu zen.
2. Mendebaldeko Erromako Inperioan zein lurralde gobernatu zituzten barbaroek?
Bandaloak = Afrikako iparraldea, Bisigotuak= Iberiar penintsula eta Frantziako hegoaldoa, Ostrogotuak= Italian.
Jutoak= Dinamarkak, Angloak= Inglaterran , Burgundiarrak= Borboina, Frankoak= Frantzian, Sueboak = Galizian.
3. Idatzi horien tribu batzuen izena.
Hunoak, Alanoak, Ostrogodoak, Bisigodoak, Bandaloak, Sueboak, Frankoak, Burundiarrak,Anglosazoniarrak.