Filosofía 1 ebaluazio

DIALEKTIKA: gobernaria izateko, hezkuntza prozesu bezala definitu zuen, iritsietatik egietara eta mundu sentikorretik ideien mundura (mundu adigarria).bi fasetan bereizten zuten: 1 teorikoa (progressus) honen bidez argia ezagutzen da. Horretarako, ideia hierarkizatuetan gora egingo da onura heldu arte. Ongia ezagutu ostean bigarren fasea dator 2 (regressus) filosofoak besteei ezjakintasunetik ateratzen lagunduko die. Dialektikaren bidez, arima liberatu egiten da, bertuteen bidez purifikatuz eta ongia oroituz. ONTOLOGIA: errealitatea bi munduetan banatuta zegoen. Alde batetik mundu sentikorra edo fisikoa zentzuen bidezkoa, denboraren eta espazio on mugatua eta gorputzarekin lotuta zegoen. Bestalde mundu adigarria edo metafisika adimenaren bidezkoa, eta ez dago espazioan eta denboran mugatua. Hau, arima eta arrazoiarekin lotuta dago. Mundu sentigarrian gauza sentikorren irudiak ikus daitezke. Mundu adigarrian, objektu matematikoak eta ideiak ikus daitezke. Ideiak, mundu fisikoan dauden gauzen eredu perfektuak dira, errealak dira. Bi mundu hauen artean, parekidetasun erlazio bat dago mundu fisikoaren objektuak mundu adigarrien ideien kopiak direlako. *Ideiak: benetako errealitateak dira, giza pentsamendutik aparte daudenak. Mundu adigarrian daude eta independenteak dira, intenporalak eta betierekoak.

Ideiak ez dira existitzen gu pentsatzen dugulako, pentsatzen dugu aurretik ideiak daudelako. Baina ideia guztiak ez dira batere berdinekoak, ideiak hierarkizatuak daudelako eta hiru dira ideia nagusiak: ongia edertasuna eta zuzentasuna. *Ongia mundu sentikorra eta ideia guztien oinarria da. Ezagutza guztien oinarria. Justizia ezartzeko beharrezkoa da, errealitate guztiek behar dute. Ezinbestekoa da ongi jokatzeko. ANTROPOLOGIA: platonek, gorputza arimaren kartzela kontsideratzen zuen. Arima hilezkorra eta ez-materiala da eta mundu adigarrian du jatorria. Gorputzaren eraginaren ondorioz, irrikak pasioak sartzen dute ariman. Filosofiaren helburua arima gorputzaren eraginez dituen irrika eta pasioez purifikatzea izango da bertuteen eta dialektikaren bidez. Hau lortzean, bakarrik lortuko du bere jatorriaz oroitzea eta ideien mundura bueltatzea. Arima hilezkorra izanik ideiak ezagutzen ditu, beraz ezagutzea oroitzearen sinonimoa bezala da. Gizaki guztiak hiru arima mota dute, Arrazionala: (hilezkorra) funtzioa ezagutza eta gorputzaren gobernua izango dira eta jakituria eta zuhurtasuna izango ditu bertutetzat. Politikari dagokionez, gobernariak izango dira. Sentikorra (hilkorra) funtzioa pasio zintzoen kontrola da. Ausardia da bertutea eta politikari dagokionez zaindari edo gerlaria izango da. Grinatsua (hilkorra) funtzioa plazera da, bertutea neurritasuna eta politikari dagokionez langileak Bertuteen baturak justizia osatuko du, harmonia. Gizakia soziala da alde batetik norberako justizia dagoelako eta beste aldetik justizia soziala dago.

KOSMOLOGIA: (mundu sentigarria ordenatua) azaltzen du kosmosa nola sortu zen. Kosmosa, mundu fisikoa espazioan eta denboran ordenatua dago. Demiurgo da ordenatzaile. Honek, aurretik, existitzen den masa eta aurretik existitzen den espazioan ordenatzen du. POLITIKAestatu justua eratu nahi du. Klase bakoitzak bere eginkizunak betetzen dituenean. Baina ere esaten du banakoari justizia zer den erakutsi behar zaiola. Estatua gorapen bat izan duela esaten du hala nola: Estatu perfektua eta onena aristokratikoa adimenaren bertutea dutenek. Gero aristokrazia okertzean, timokrazia dator, gobernariek zaindariarekin elkartzean. Ondoren, timokraziaren aberastasun irrikak, oligarkia dator eta botere ekonomikoa gutxi batzuen esku dago. Oligarkek herritarrei esplotatu ondoren, txiroek beren aberastasunak haien artean banatu eta demokrazia sortzen da. Orden ezagatik eta gehiegizko liberaltasunagatik, tirania sortzen da eta herritarrek legeari kasu egin gabe gobernatzen dute. Gobernadore izateko, hezkuntza berezi bat behar da. Behartu gabe hasiko dira ikasten 20urte bete arte.

Batzuk, ikasteari utziko diote eta hoberenak aurrera jarraituko dute. Jarraitzen dutenek, ikastaroan sakonduko dute, matematikak. 30 urterekin, batzuk jarraituko dute eta beste batzuk ikasteari utzi, zaindariak eta gerlariak. Ikasten jarraitzen dutenak, dialektika ikasiko dute bost urtez eta bukatzerakoan, 15 urtez lan egingo dute lanpostuetan. Gobernadore izatera heltzen direnak, gutxienez 50 urte izaten dituzte. 51 gizon, 10 portuak defendatzeko, 11 udaletxetarako 30 gobernuan. 30 handikien gobernutik gutxi iraun zuten eta konkista demokratikoa berrezarri zen. Handik aurrera, txandaketa. Ondorioz, Atenas nagusigoa galdu eta mazedonia nagusigoa lortu. BIZITZA:KA 427. urtean Atenaseko familia aristokratiko batean jaio zen. 20 urte zituela Sokrates ezagutu eta honen ikasle eta jarraitzaile bihurtu zen. Peloponesoko gerra gertatzen ari zen, beraz, Platoni krisia tokatu zitzaion eta eragingo du bere filosofian. Politika izan zen Platon gaztearen lehen bokazioa baina 30 tiranoen gobernuen politika bortitza ikusirik, segituan desengainatu zen. Demokrazia ezarri zenean ere, ez zen injustizia baztertu, Sokratesi heriotza-zigorra ezarri zioten. Platonek, beste desengainu bat sufritu zuen. Sokrates hil ondoren, Platon Atenasetik joan zen. Lehenengo Hegora eta gero Egiptora. Bidai horretan pitagorakoak ezagutu zituen eta harremanak izan zituen. 40 urte zituenean Siliziara joan zen. Maisu jarduerak jarraitu zuen 374an hil arte
　

OBRAK: Gaztaroan: elkarrizketak lan laburrak. Sokratesen eragin nabarmena dute eta kezka etikoak ditu. "Sokratesen apologia" Garapen aroa: pitagorakoen eragina nabarmena da eta arimari buruzko gaiak jorratzen dira "Gorgias" Bere teoria propioak ezartzeko ahalmena sortzen du. Sokrates eta bere pentsamendua goratzen du. "Errepublika" "Fedro" Zahartzaroan (2 eta 3 sirakusarako bidaiak) idazlanak oso kritikoak dira eta metafisiko baztertzen du. "Parmenides" "Sofista" GARAIA: jaio baino lehen Atenasen goienaldia egon zen eta jaio ondoren Peloponesoko guda egon zen. Hiru denboraldi 1 Pertsiarren aurkako guda (KA 490-479) Greziari mehatxatu eta inbaditu, Deloseko liga Atenasen garaipena 2 Periklesen mendea (KA 479-431)Atenasen nagusigoa (politika ekonomia militarra), demokrazia(estabilitate politikoa lortu: erreformak asanblada biztanleria) 3 Peloponesoko guda (KA 431 404) Atenas demokrata (itsasoz delos liga) Esparta aristokrazia (lurrez Peloponesoko liga). Esparta irabazi Esparta laguntzaz, demokraziaren aurka altxatu Atenasen. Kontseilu bat eratu. Ontologia errealitatea: mundu sentigarria(zentzuen bidezkoa, denboran eta espazioan mugatuta, gorputzarekin lotuta) A gauza sentikorren irudiak(mundu fisikoen gauza aldakorren irudiak, errepresentazioak. Ideien kopien kopiak)

epitemologian: ilusioa edo irudimena (irudien errealitatea eta ez-errealitatearen arteko nahasketa) ontologian:gauza sentikorren irudiak hezkuntzan: arte imitatiboak(eskultura, poesia) lengoaia: izen partikular eta zehatzak B gauza sentikoarrak (mundu fisikoen gauza aldakorrak, benetakoa ez dena, dirudiena. Ideien kopiak) epistemologian: sinemena(pistis) (gauza sentikorren ezagutza) ontologia: gauza sentikorrak(ideien koiak) hezkuntza: zientzia enpirikoak(fisika) (gauza aldakorrei buruzko heziketak) lengoaia: izen partikular eta zehatzak Mundu adigarria:(Mundu metafisikoa, adimen bidezkoa ez denboran ez espazioan arimarekin, arrazoiarekin lotuta.)A ideiak(formak) (printzipio adigarriak, mundu fisikoan dauden eredu perfektuak, betikoak, kontzeptu unibertsalen erreferentzia objektiboak, gauza sentikorrak izateko printzipioak(kauzak), inoren pentsamenduaren menpe, ez dira kontzeptuak benetako errealitateak baizik.) epistemologian: adimena, gradu perfektuena. Ontologian: ideiak ideien mundua ez da ideien aniztasunaren pilaketa. Aitzitik, beharrezko harremanen sistema bat osatzen dute elkarren artean eta hierarkia bat dute. Hezkuntzan: dialektika , bi norabidetik pasatu behar: progresus(gorantz) eta regresus(beherantz). Lengoaian: izen orokorrak eta definizioak. B objektu matematikoak (ez dira gauza sentikorrak, baina ideiak ez bezala, ez daude unibertsalizatuta) epistemologian:arrazoi diskurtsiboa, arrazonamendua hipoteziaz baliatzen da ezagutzeko ontologian: objektu matematikoak adimenezko objektuak dira, ez dira gauza, partikularrak eta sentikorrak. Baina, ideiak ez bezala, ez daude bateratuak. Hezkuntzan: zientzia formala(mate) matematika hipotesirik konklusioak ondorioztatzen dira. Lengoaia: izen orokorrak eta definizioak