Digestioa

Digestio-apratuak elikagaiak eraldatu eta substantzia soilagoak sortzen ditu, zelulek  xurga eta erabil dezaten. Halaber, digeritu gabeko hondakinak kanporatu egiten ditu digestio-aparatuak. Ahoa eliakagaiak digestio hodira sartzeko barrunbea da. Ahoan, mehia eta hortzak daude. Mihia organo gihartsua da, eta elikagaiak mugiarazi eta listuarekin nahasten ditu. Hotzek elikagaiak mastekatzeko balio dute. Listu-guruinek listua sortu eta ahora botatzen dute. hemen almidoiaren apurketa hasten da. Faringea. Digestio -aparatuaren eta ranas aparatuaren hodia da. Elikagaiak faringean zehar joaten dira ahotikhestegorrirantz. Epiglotis izeneko tolestura dauka faringeak; tolestura horresk ez die elikagaiei arnasbideetara pastzen uzten. Hestegorria. Faringeaeta urdaila lotzen dituen hodi gihartsua da.Hestegorriaren pareten mugimendari esker, elikagaiak urdailera iristen dira. Urdaila. Digestio-hodiaren zabalgunea da . Urdailaren sarrerari kardia esaten zaio eta irteerari piloroa. Urdailean, elikagaiak digeritzen  hasten dira, urin gastrikoari esker; urin gastrikoa urdailaren barruko paretako toles ugarietan sortzen da. Proteinak emen aputzen hasten dira. Gibela. Behazuna sortzen duen guruina da. Behazuna behazun xixkuan pilatu eta duodenora isurtzen da. Behazunak koipeak disolbatzen laguntzen du. Pankrea pankrea urina sortzen duen guruina da. Urin hori  diodenora isurtzen da, eta haren bidez, elikagaiak erabat digeritzen dira. Hesete meharra. 6 metro inguruko hodia da. Sbelaldeko barrunbean dago, tolestuta. Brruko paretek heste.bilo izeneko tolesak dituzte. Heste meharrean, elikaagaik erabat digeritu eta elikagaien sibstantzia elikagarri gehienak xurgatzen dira.; gero odolera pastzen dira substantzia horiek. 3 zati ditu heste meharrak duodenoa, jeunoa eta ileona. Gibelak eta pankreak duodenora isurtzen dituzte sortutako substantziak. Heste-lodia. Digestio-hodiaren azken zatia da. Uzkian amaitzen da eta huraxe du, hain zuzen kanpoaldearekiko lotura. Heste lodiko paretek ura eta gatz mineralak xurgatzen dituzte. Digeritu gabeko substantziak gorotz bilaktzen dira heste lodian. 3zati ditu heste itsua, kolona eta ondestea. Heste itsutik babes-sistemako luzapen bat ateratzen da, apendize beriformea. Digestio funtzioak: ahoratzea, digestioa ( mekanikoak: elikagaiak txikitu, kimikoak : elikagaiak eraldatu eta konposatu soilagoak, aldaketa kimikoak.), xurgapena( Digestioan lortutako mantenugaiak digestio-hodiaren pareta zeharkatzen dute odol-hodietan zehar, heste meharrean), Egestioa. Hortzak. atalak: koroa, lepoa eta sustraia. Esne hortzak: 20 pieza, 2.1.2. Hezur hortzak: 32 pieza, 2.1.2.3. Mastekatzea: ekintza mekanikoa da, eta haren eta hotzen etaginnnez elikagaiak txikitu egiten dira. Listuztatzea. Elikagaiak listuarekin nahasten dira, eta listuak kimikoki eragiten die. Listua hiru guruin pare hauek sorzen dute: Parotidek, masailpekoek eta mihipekoek. Mihi izeneko organo gihartsuak errazten ditu. Irensketari esker, faringean eta hestegorrian behera joaten da elikagai boloa.. Mugimendu peristatikoen( hestegorria uzkutzen denean), urdailera erameten du elikadura boloa. Elikadura boloa kardiatik satzen da urdailean, digestio gastrikoa hasten da. Ekintza kimikoa: urin gastrikoek egiten dute. azidoek azido kloeidikoa(Hcf) kimikoki eragiten diet elikagaiei. Ekintza mekanikoa: urdailaren mugimendu peristatikoek egiten dute ekintza mekanikoa. Izan ere, elikagaiak mugiarazi eta urin gastrikoekin nahasten dituzte. Digestio gastrikoaren ondorioz kimo izeneko ahi erdi likidoa sortzen da. Duodenoan behazunarekin, heste urinarekin eta pankrea urinarekin nahasten da kimoa. Gero kilo izeneko ahi zurixka sortzen da. Urin gastrikoen osagaiak: Hcf, ura eta gatz m, proteinak apurtzeko entzimak eta mukia. Digestioaren ondorioz mantenugaiak lortzen dira. Prozesu horri xurgapena da. Substantziz gehienak jejunoan eta ileonan xurgatzen dira. Heste biloak izenekoak eratzen dira. Zelula guztietara eramaten dituzte odol-hodiek. Egestioa: Xurgatu gabeko sibstantziak heste lodira pasatzen dira mugimendu peristatikoei esker. Ia ur eta gatzm guztiak xurgatzen dira, hondarrak gero eta solidoak, gorotzak. Heste lodian bakterio sinbionteak daude. Hariztu eta deskonposatu egiten dituzte xurgatu gabeko hondarrak. Zenbait bitamina sintezizatzen dira b12 eta K bitaminak, xurgatu ez direnak. Gorotzei usain txarra ematen dieten gasak. Gorotzak ondestean pilatzen dira. Egestioaren bidez uzkian zear kanporaten dira. Gaixotasunen sorburuak; estresak, dieta desegokiek, tabakoak, alkohola... Txantxarra:  Bakterioek hortzen ehun gogorrei egiten diete  kalte ( esmalteari, dentinari eta zementuari) azidoak sortzen dituzte; eta azido horiek zuloak egiten dituzte hortzetan. Idorreria zailtasunak kaka egiteko, heste lodiak ur gehiegi xurgatzen duelako, estresagatik, zenbait sendagaiengatik, eta zuntz gutxi hartzegatik. Ultzerak: Digestio-hodiaren barrualdeko paretetako zauriak dira. Urdailean eta duodenoan izaten dira, estresagatik eta helicobacter pylori bakterioak eraginda. Gastroenteritisa Urdaileko eta heste mearreko inflamazioa da. Hesteak ur eta gatz m gutxi zurgatzen ditu horregatik gorotzako osolikidoak dira.